Jaargang 66 Nummer 1

Pokrof 2 3 D e dienst van de typika is een liturgische dienst die wordt gevierd in plaats van de Goddelijke Li- turgie, als er geen priester aanwezig kan zijn. De term ty- pika verwijst naar de drie anti- fonen uit het begin van de Li- turgie, en betreft psalm 103 (eerste antifoon), psalm 146 (tweede antifoon) en de Zalig- sprekingen. Zij worden de typi- ka-psalmen genoemd. Om toch als gelovige gemeen- schap samen te kunnen komen – wanneer er geen priester is – kan een diaken, een lezer of ook gewoon een van de gelovigen een van de uren , of de metten , of vespers met de gemeenschap vieren. Maar in plaats van de Goddelijke Liturgie kan men ook de zogenaamde dienst van de typika vieren. Als er wel een diaken is, kan er ook commu- nie worden uitgereikt. Deze liturgie volgt dan een schema, dat erg lijkt op de Goddelijke Liturgie van de Voorafgewijde Gaven. Een diaken laat echter alle typisch priesterlijke gebe- den en gebaren (zegens!) weg en ook de Intocht met de Gaven. De communie gebeurt direct vanaf de Tafel van de Voorbereiding. De concrete vorm van de dienst van de typika verschilt naar plaats en kerk, of kloos- ter, naargelang wat de bis- schop heeft goedgekeurd. Er zijn dus nogal wat lokale verschillen. In grote lijnen ziet de dienst er echter zo uit: Na de opening : “Door de gebe- den van onze heilige Vaders ( of broeders en zusters), Heer Jezus Christus, onze God, ontferm U over ons”, volgen de typika-psalmen, met daar tussen “Heer, ont- ferm u”. Een diaken kan natuurlijk wel de ekteniën (voorbeden) zingen. Hierna volgen het Troparion en Kondakion van de dag en andere, het Trisagion, de lezingen met Prokimenon en Alleluja. Dan leest men een zegengebed, bij voorbeeld zoals dit, uit de Russische traditie: “ Gedenk ons, o Heer, wanneer Gij komt in uw Ko- ninkrijk, Gedenk ons, o Meester, wanneer Gij komt in uw Ko- ninkrijk, Gedenk ons, o Heilige, wanneer Gij komt in uw Ko- nink- rijk”, en zo verder . Hierna volgen de cherubijnenhymne en de geloofsbelij- denis en het prijs- lied “Terecht prijzen wij U zalig…” Dan is het gebruikelijk enkele gedachte- nissen te formuleren. De vorm verschilt nog al naar plaats en traditie. Het volgende is een voorbeeld uit de Russische traditie. De lezer zegt: “Gedenk, o Heer Jezus Christus, onze God, uw eeuwige goedheid, waardoor Gij mens geworden zijt en het lijden van de kruisiging en de dood hebt willen doorstaan voor hen die zich in geloof aan U toevertrouwen… Gedenk uw hei- lige Kerk… en behoud haar in vrede… “ en zo verder, waarop men steeds antwoordt met driemaal “Heer, ontferm U”. Dan het Onze Vader en nog een dankgebed, en men zingt: “Ge- zegend is de Naam des He- ren…”. Daarna leest men psalm 34 en volgt de gewone afsluiting. Eventueel leest men nog een homilie/preek of een tekst uit de Kerkvaders of uit andere geestelijke schrijvers. Johan Meijer Byzantijnse liturgie XXV: