Jaargang 65 Nummer 2

Pokrof 1 3 Sofia op de grenzen en in het open huis. In hoofdstuk 8 van Spreuken lezen we dat Sofia staat bij de poorten van de stad, bij de grenzen en op de kruispunten. Op de plekken van grensverkeer is ze aanwezig en behoort daardoor tot vele culturen. Ze verkeert in de ruimte van de hybriditeit, m.a.w. in de ruimte van de mengeling van uiteenlopende bestanddelen/gegevens, en heeft een onvoorspelbare aanwezigheid (Spreuken 1, 20- 21; 8, 2 -3). Ze is in haar wezen zélf een kruispunt. Op de verlorenheid van het kruispunt én aan de grenzen en poorten van insluiting en uitsluiting laat ze haar stem horen, aan allen, mannen, vrouwen en kinderen. Ze is daardoor een God die aan het centrum ontglipt, die niet te vatten is in één woord, in één gestalte, niet in een Hij, niet in een Zij, maar in allebei en in een vreugdevolle relatie met alles wat bestaat. Op pun- ten van conflicterende belangen, conflicterende keuzes, complexiteit van het leven, in crisissituaties, wirwar, drukte, waar mensen verloren raken, daar staat Sofia in Aanwezigheid en Genade. Een tweede belangrijk tekstgedeelte is Spreuken 9: de roep van Sofia. We lezen daar over Sofia die haar huis heeft gebouwd op zeven zuilen: het joodse beeld van de totale wereld. Daar staat een gedekte tafel klaar, met het geslachte vee, het brood en de wijn. Vanuit dat ‘open huis’ zendt Ze haar dienst- maagden om iedereen uit te nodigen: “Kom, eet mijn brood en drink mijn wijn”. Sofia op de kruispunten, aan de grenzen en poorten van de stad en het land, én in het open gastvrije huis, zijn twee belangrijke tegenstrijdige vindplaatsen: een vindplaats van onrust, niemandsland, ont- reddering, insluiting en uitsluiting, én daarnaast een plaats van rust, een open huis, ruimte, eten en drinken, luid welkomgeroep aan iedereen, een volle tafel: beide plaatsen blijken de kenmerken van de Goddelijke Wijsheid, God zelf en de plaatsen van Haar/Zijn Aanwezigheid. Deze twee motieven komen ook voortdurend in andere Bijbelse teksten terug. Sofia, het Woord en Jezus Het huis van Sofia God is niet een huis waarvoor je een paspoort nodig hebt, geen huis waar je gecheckt wordt of je wel legaal bent, geen huis waar medische opvang en zorg ontbreken, maar een huis waar je zomaar welkom bent, grenzeloos, omdat je deel uitmaakt van de aarde die meedanst met Sofia/God/Schepper/Schepping. Voor veel Bijbelwetenschappers in Oost, West en Zuid is het duidelijk dat deze Sofia/God de inspiratiebron is geweest voor Jezus: Hij is de ‘profeet van Sofia’, Hij heeft haar oproep gehoord en de ontvangst aan een ruime tafel voor iedereen voortgezet. In de wereld van het Johannesevangelie wordt Sofia aangesproken als het Woord. De eerste 18 verzen van het Johannesevangelie: ‘In het begin was het Woord…’ en de boodschap van het Rijk Gods met de uitnodiging aan iedereen verschijnen als een hertaling van de Sofia/Wijsheid van het Eerste Testament. Op de kruispunten met de ontwortelden en aan het feestmaal in overvloed van alle genodigden is God zelf aanwezig. Sofia roept luid, ze ontsluit de onderdrukkende centra en laat de marges volop leven. De marges zijn uitgenodigd mede plaats te nemen in het centrum. Sofia doorbreekt hierdoor het onderscheid tussen marge en centrum (zie ook Lk 7:33-35, Mt 11:19; Mt 12:42). En opnieuw naar de context Heeft de schilder van de mooie icoon van de goddelijke Sofia op de voorkant aan al deze dingen gedacht? We weten het niet. Zij/hij heeft wel verschillende motieven over eeuwen en culturen heen bij elkaar gebracht. Een oosterse/westerse icoon met referenties aan grenzen, uitsluiting en insluiting, ethi- sche waarden van gastvrijheid, welkom en aanwezigheid bij hen die op de grenzen moeten leven, met geloof, hoop en liefde… Een uitdagende verbeelding in een Finse kapel in een grensgebied van westers en oosters christendom. En waar worden op dit ogenblik opnieuw geloof, hoop en liefde verkwanseld in de strijd van verschillende imperiums? Sneuvelt het getuigenis van de dochters van Sofia: geloof, hoop en liefde opnieuw aan de grenzen tussen Oost en West en Zuid? Of zijn de tafels gedekt met brood en wijn en ontmoeten de vele ontredderden van deze tijd aanwezigheid en genade? Lieve Troch Prof. dr. Lieve Troch is hoogleraar theologie en vrouwenstudies te Sao Paulo (Brazilië) en emeritus docente theologie, religie en cultuur te Nijmegen.