Jaargang 65 Nummer 1

Pokrof 1 1 Over de Protestantse Kerken, die naar Ortho- doxe opvatting geen apostolische successie ken- nen, was hij veel kritischer. Hij publiceerde hier- over boeken en artikelen in Duitsland en in Rusland, o.a. in het tijdschrift ‘Tserkovnaja Prav- da/Die Kirchliche Wahrheit’, het eerste Ortho- doxe tijdschrift dat vanaf 1893 in Duitsland ver- scheen. Hij kreeg voor zijn werk diverse onder- scheidingen in Rusland en in andere Orthodoxe landen. In 1907 wil de Heilige Synode hem zelfs benoemen tot bisschop van de Aleoeten (in feite Noord-Amerika) als opvolger van Tichon (Bella- vin), de latere patriarch van Moskou. Omdat hij inmiddels weduwnaar geworden was, hoefde hij (bij wijze van uitzondering) niet eerst tot mon- nik gewijd te worden. Maar hij wilde niet. Hij bleef in zijn geliefde Berlijn. Hij probeerde een positief beeld te scheppen van Rusland en de Russisch-orthodoxe Kerk als te- genwicht tegen de kritiek die er in het Duitsland van zijn tijd leefde. Maar daar slaagde hij niet zo goed in. Hij zag zowel de Russische Kerk als de Russische staat als een door God gegeven orde- ning. Dat liet geen ruimte voor kritiek, zelfs niet op de praktische uitvoering van de hoge idealen. Dat was niet overtuigend in een tijd waarin Rus- land door hongersnoden, verloren oorlogen en bestuurlijke chaos werd geteisterd. Ook zijn zoon Vladimir overtuigde hij niet. Die koos voor het revolutionaire kamp. Dat moet hem verdriet gedaan hebben. Ongelukkig einde In 1914 brak de Eerste Wereldoorlog uit. Alle Russische staatsburgers, inclusief de hele geeste- lijkheid en het ambassadepersoneel, moesten het land verla- ten. Ook vader Aleksej keer- de, met enkele van zijn kinde- ren, naar Rus- land terug. Hij moest al zijn boeken en veel van zijn bezit- tingen in Duitsland ach- terlaten. Veel van zijn initia- tieven gingen weer verloren. Hij probeerde het tijdschrift ‘Die Kirchliche Wahrheit’ nog wel vanuit Rusland voort te zetten. Zijn gezondheid verslechterde door de diabetes waaraan hij al langer leed. Op 29 april 1915 stierf hij. Hij werd in Sint-Peters- burg begraven op het Nikolaas-kerkhof bij de Aleksander Nevskij-Lavra. Het graf verviel tij- dens de Sovjetperiode en werd in 2000 opnieuw ingericht. Belang voorNederland De vertalingen van Maltsev zijn ook voor de Or- thodoxe Kerk in Nederland van belang geweest. Vader Adriaan (1913-2002) van het klooster van Johannes de Doper in Den Haag kende aanvan- kelijk nog geen Kerkslavisch en eveneens weinig Byzantijns Grieks, de oorspronkelijke taal van de meeste Orthodoxe liturgie. Ook de andere litur- gische vertaalster, matoesjka Haveman, de vrouw van vader Jan Haveman, die lange tijd priester was inGroningen, kende deze talen niet. Ze konden daardoor niet zonder de Duitse ver- talingen van vader Maltsev. Dat verklaart moge- lijk een aantal germanismen in de vertalingen van vader Adriaan, bijvoorbeeld “in de hemel al- zo ook op aarde” of “Christus is opgestraald”. Deze mensen hebben niettemin pionierswerk verricht, met alle beperkingen die er achteraf aan blijken te zitten. Voorbeeld van zo’n beper- king betreft de Psalmen: deze zijn eerst vanuit het oorspronkelijke Hebreeuws naar het Grieks vertaald, vervolgens naar het Kerkslavisch, dan naar het Duits en uiteindelijk naar het Neder- lands. Dat geeft telkens een nieuwe betekenis- verschuiving. Op een gegeven moment raak je daardoor de weg kwijt. Je moet de Hebreeuwse en Griekse bronteksten bij je Nederlandse ver- taling betrekken. Er was in Nederland toentertijd nog geen Ortho- doxe traditie met kennis van de achtergronden van de Orthodoxe gebeden. Men was autodidact. Als bekeerlingen vertrok men vanuit een antika- tholiek of anti-protestants uitgangspunt. De ver- taling moest dus vooral ‘anders’ worden. Prof. Cornelis Bouman, liturgist aan de Katholieke Universiteit in Nijmegen en katholiek diaken van de Byzantijnse ritus, was naar de verhoudingen van toen veel beter toegerust. Maar Bouman was niet Orthodox en samenwerking tussen katholie- ken en Orthodoxen in dezen was in die tijd nog geen optie. Het werk van de Orthodoxe pioniers is later gelukkig door anderen voortgezet en zal hopelijk nog een verder vervolg krijgen. Paul Baars Graf van aarts- priester Aleksej Maltsev.