Jaargang 62 Nummer 5

Het kan niet veel mensen zijn ontgaan: dit jaar, op 11 sep- tember, werd Arvo Pärt, de Estse componist, tachtig jaar. De populairste eigentijdse componist van sacrale muziek. Hij groeide op in het Estland tijdens de Sovjet-Unie, werd lid van de Russisch-orthodoxe Kerk en verblijft sinds 1980 in het westen. H et heet dat de gevestigde muziekkritiek niet meteen enthousiast was van zijn werk. Te melodisch, te mooi, het hapt te lekker weg, zou je kunnen zeggen. De toegankelijkheid verklaart mede zijn populariteit, ook bij het jongere publiek. Hij kwam op in een tijd dat de eigentijdse muziek het contact met het grote publiek aan het verliezen was – te ingewikkeld, te vreemd, te abstract. De mensen begrepen het niet. Of ja, de mensen begrepen het wel, maar ze vonden het niet mooi. Componisten als Górecki (Polen, 1933-2010) waren meer toe- gankelijk, en de minimal music , en Pärt. Hij is wel eens een minimalist genoemd – de muziek met voortdurend herhalen van patronen, met kleine variaties – hallucinerend is het soms – maar dat is hij niet. En ook niet voor de gemakkelijke consumptie, daarvoor is zijn muziek te doordacht, te aangrijpend. Vroege jaren inEstland Hij groeide op in een gezin waar veel muziek werd gemaakt, en ging naar de muziekschool. De stad Rakvere was Duits georiënteerd. Thuis werd Ests gesproken en soms Duits en Rus- sisch, vanwege de herkomst van de grootou- ders. De oorlog liet geen diepe sporen bij hem na. Er werden Duitse soldaten ingekwartierd, maar de meesten waren muzikaal, er stond een piano in het huis, en er werd veel gemusiceerd en gezongen. De dood van Stalin in 1953 bracht thuis ook geen opschudding; iedereen was meer met muziek bezig. Vanaf 1957 volgde Pärt zijn opleiding aan het conservatorium in Tallinn, de Estse hoofdstad. In de Sovjet-republiek Estland gold daar een zekere invloed van de aan de macht zijnde Communistische Partij, maar die was niet zo sterk als in een stad als Moskou. Daar had je een groot conservatorium en dus een groot partijapparaat. En de censuur was strikter. Er moest ook op teksten worden gecomponeerd – teksten ter verheerlijking van de leiders. In Tallinn waren meer mogelijkheden. Er wer- den platen en bandjes met westerse muziek binnengesmokkeld en de compositiestudenten konden er hun voordeel mee doen. Er waren ook meer contacten met westerse componis- ten. Wel moesten in deze “pre-gutenbergse pe- riode”, zoals Anna Achmatova dat formu- leerde, de verdachte partituren handgeschre- ven worden doorgegeven. In Estland was geen samizdat , de elders in de Sovjet-Unie bestaande ondergrondse illegale pers . Symfonische muziek marxistisch verant- woord In de communistische samenleving werd oude Arvo Pärt tachtig jaar 3 Arvo Pärt zoals we hem kennen: de vertrouwde patriarchale, bebaarde figuur. Hier in 2011 bij een prijs- uitreiking, temidden van duidelijk bewonderende omstanders. [Foto: Wikipedia] Pokrof