Jaargang 62 Nummer 4

Het grote Panorthodox Concilie van alle oosters-orthodoxe kerken zal in het jaar 2016 plaatsvinden. Reeds in zijn laatste nummer van 2014 besteedt het Duitstalige tijdschrift Religion & Gesellschaft in een viertal artikelen hier aandacht aan. Mogelijke onderwerpen en doelstellingen en thans levende ver- wachtingen worden er beschreven en dat heeft ook driekwart jaar later nog niets van zijn actualiteit verloren. Paul Brenninkmeijer bespreekt op grond van twee artikelen hieruit de belangrijkste zaken waar het komende Panorthodox Concilie voor zal komen te staan. N aast thema’s die de interne verhoudin- gen binnen de Orthodoxie betreffen, zal dit concilie ook aandacht besteden aan de vragen van de hedendaagse wereld, zoals mi- lieuproblemen en globalisering. Hopelijk geeft het concilie ook een nieuwe impuls aan de oecu- menische dialoogmet de niet-orthodoxe kerken. Lange aanloop In maart 2014 besloten de gezamen- lijke leiders van de autocefale ortho- doxe kerken in Constantinopel tot het houden van een groot concilie in 2016. Dit was een grote verrassing. Want tientallen jaren werd er wel over gesproken, maar politieke tegen- stellingen en interne spanningen maakten het tot een vrome wens. De orthodoxe kerken staan voor grote uitdagingen. In de voorbije eeuwen leefden de orthodoxe kerken onder de repressie van de Osmaanse en daarna communistische overheersing. Dit belemmerde of vertraagde een open dialoog met de wereld rondom. De wereld werd steeds meer geseculari- seerd, de menselijke persoon werd meer gezien als een vrij subject, er ontstond het besef van mensenrechten en de natuurwetenschap en de antropologie deden ontdekkingen die grote vra- gen stelden aan en opriepen bij de gelovigen. Sinds de val van het communisme doet een be- houdende stroming binnen de Orthodoxie die zich in een nationalistische, antiwesterse hou- ding verschanst, luid van zich horen. Maar de heropleving van het godsdienstig leven en van de theologiestudie heeft ook tot nieuwe inzichten geleid. Vragen rond de plaats van de vrouw in de Kerk en thema’s rondom seksualiteit worden vaak op een verfrissende manier besproken. Te- zamen leidt dit echter ook tot interne orthodoxe tegenstellingen en tempert het de verwachtin- gen dat het komend concilie hier revolutionaire standpunten zal innemen. Op een ‘aggiorna- mento’, zoals paus Johannes XXIII de vernieu- wende openheid van de kerk naar de moderne wereld bij het begin van het Tweede Vaticaans Concilie noemde, hoeft men niet te rekenen. Ook zijn er intern-orthodoxe spanningen tussen de patriarchaten. Wat is de rol van het erepri- maat van Constantinopel tegenover het verlan- gen van Moskou – dat de meeste orthodoxen on- Panorthodox Concilie (2016) 3 De orthodoxe primaten o.l.v. patriarch Bartholomeos bijeen in een voorbereiden- de vergadering van het komende Panorthodoxe Concilie (Foto: M. Manginas/megali-ekklisia.blogspot). Pokrof