Jaargang 62 Nummer 2

Oosterse Kerken behoren tot de grote christelijke familie, maar hun kerkelij- ke traditie valt niet samen met die van de westerse Kerken. De oosterse Kerken zijn ontstaan in een andere historische en culturele con- text dan die van West- Europa, en kennen zo een typische eigenheid ten aan- zien van theologie, liturgie, religieuze muziek, taal, en spiritualiteit. H et oosters christendom onderscheidt zich van het westers christendom door- dat het zich heeft ontwikkeld buiten de invloedssfeer van de Kerk van Rome. Oorspronkelijk had het begrip betrekking op de Kerken in het Oosten van het Middellandse Zee- gebied én ten oosten daarvan. Tegenwoordig vallen ook de Kerken van Oost- Europa en van delen van Afrika en Zuid-India onder deze noemer. In dit artikel zal ik kort – en onvolledig – ingaan op de geschiedenis van de oosterse Kerken van het Midden-Oosten. Oosters-orthodox en Oriëntaals-ortho- dox Ten onrechte worden soms de Oosters-ortho- doxe Kerken in een adem genoemd met de Oriëntaals-orthodoxe. 1 Voor een goed begrip is het nodig om een onderscheid te maken tussen deze twee. De Oosters-orthodoxe Kerken zijn voortgekomen uit de Byzantijnse Rijkskerk van Constantinopel, terwijl de Oriëntaals-orthodo- xe Kerken zich in de loop van de 4 e en 5 e eeuw hebben afgescheiden van deze Rijkskerk. Aan- leiding hiertoe waren verschillen van opvatting over de status vanMaria (is zij de moeder van de mens Jezus, of de moeder van God?) en over het wezen van Christus ofwel over de vraag hoe zijn menselijke en goddelijke natuur zich tot elkaar verhouden. De Byzantijnse Rijkskerk vond in het Midden-Oosten haar voortzetting in de Grieks-orthodoxe Kerk, waarvan later een deel een unie aanging met Rome: de Grieks-katholie- ke Melkietische Kerk. Oriëntaals-orthodox en Assyrisch De Oriëntaals-orthodoxe christenen in het Mid- den-Oosten vallen uiteen in drie grote gemeen- schappen: de Armeense christenen (Armenië e.a.); de Koptische christenen (Egypte); en de Syrisch-orthodoxe christenen (Syrië, Irak, en Oost-Turkije). De Assyrische of Oost-Syrische christenen (vroegere Perzische Rijk, tegen- woordig Irak en Iran) nemen een aparte positie in. Hun Kerk is in tegenstelling tot de eerder genoemde Kerken niet ontstaan in het Romeinse Rijk maar in het Perzische Rijk. Een ander ver- schil ligt op het theologische vlak, vanwege het expliciete onderscheid dat wordt gemaakt tus- sen de menselijke en de goddelijke natuur van Christus (= dyofysitisme). Om deze reden kan Oosters Christendom in het Midden-Oosten 3 Syrisch-orthodoxe monnik in een klooster in Zuid-oost- Turkije (Foto: L. van Leijsen). Pokrof 1 De laatste decennia worden de ons welbekende orthodoxen (Russen, Grieken, Roemenen etc) steeds vaker Oosters-orthodoxen, en de ‘oriëntalen’ in onderscheid daarmee Oriëntaals-orthodoxen genoemd.