Jaargang 61 Nummer 4

Pokrof 2 1 Toch was de eerste aanleiding van deze pause- lijke reis niet de gespannen ontwikkeling tus- sen Palestina en Israël of een nieuwe impuls tot interreligieuze dialoog, maar een ontmoeting met de oecumenisch patriarch van Constanti- nopel, Bartholomeüs I. Dit onderbelicht aspect is het onderwerp van deze bijdrage. Waaromdit gesprek? Vijftig jaar geleden, op 5 januari 1964, vond te Jeruzalem de historische ontmoeting plaats tussen paus Paulus VI en patriarch Athenago- ras I, het eerste gesprek tussen de hoogste lei- ders van de Rooms-katholieke en de Orthodoxe Kerk sinds het Concilie van Florence in de vijf- tiende eeuw. De in 1054, het jaar van het Grote Schisma, uitgesproken banvloeken werden we- derzijds opgeheven en men kan spreken van een nieuw, hartelijk begin in de relaties tussen beide kerken. In de periode daarna werden er heel wat oecumenische initiatieven genomen, onder meer het opstarten van een Gemeen- schappelijke Commissie voor Theologische Dialoog (1979), verschillende bezoeken van Paulus VI en zijn opvolgers aan het Phanar, de zetel van de patriarch te Istanbul, en andersom, regelma- tige reizen naar Rome van de opvolgers van de apostel Andreas. Meer danherhaling goede voornemens In het gezamenlijk communiqué, bekend ge- maakt aan het eind van de ontmoeting van paus Franciscus en patriarch Bartholomeüs, spre- ken beide kerkleiders hun dankbaarheid uit voor wat er tot nu toe gerealiseerd is. Met name erkennen ze het belang van de gezamenlijke theologische gesprekken. Te zelfder tijd geven ze toe dat het doel van de volledige “eenheid in verscheidenheid”, de periode voor 1054, nog lang niet bereikt is en spreken ze het voorne- men uit verder te gaan op de ingeslagenweg. Oppervlakkig gezien zou men dus kunnen me- nen dat de ontmoeting niet meer is dan een her- nieuwd uitspreken van goede wensen en voor- nemens, een herhaling van wat er vijftig jaar geleden ook al gezegd is. Ik geloof echter dat het belang ervan veel groter is. In de afgelopen pe- riode hebben er grote veranderingen plaats ge- vonden in de orthodoxe wereld. Je zou bijna, met wat overdrijving, kunnen zeggen dat paus Franciscus met een andere Orthodoxe Kerk te maken heeft dan Paulus VI. Waar gaat het om? Orthodoxe kerkniet langermarginaal Onder patriarch Athenagoras leefde de meer- derheid van de traditioneel orthodoxe landen nog onder een communistisch bewind: de Sov- jet-Unie, Bulgarije, Roemenië, Joegoslavië. Voor veel katholieken was Orthodoxie ver weg en veel orthodoxe leiders werden met een zeke- re argwaan bekeken en geacht de spreekbuis te zijn van de regimes van de landen waartoe ze Poster met vooraankondiging van de ontmoeting tussen patriarch en paus.