Jaargang 54 Nummer 5

Pokrof 9 leerd. Hierin wordt onder andere benadrukt dat “de kerkelijke eenheid, gebaseerd op het ware geloof, het belangrijkste doel moet zijn van iede- re oecumenische inspanning”. Maar ondanks de nog onopgeloste verschillen die in de oecumeni- sche dialogen aan de orde komen, moeten de ker- ken proberen om de wereld en de geseculariseer- de Europese samenlevingen een gezamenlijk getuigenis te geven. Dat kan op basis van “het ge- zamenlijke geloof in de Drie-enige God en het heilswerk van onzeHeer Jezus Christus”. Dit dubbele principe aangaande het doel en de weg van de oecumene heeft de ruimte geschapen voor een actieve, positieve en sterke inbreng van- uit de Orthodoxe traditie op de assemblee in Si- biu. PatriarchBartholomeos I In de openingssessie van de assemblee hield de oecumenisch patriarch Bartholomeos I een uit- voerig exposé waarin hij de Orthodoxe visie op de oecumenische samenwerking in Europa uit- legde. Zijn voordracht was een krachtige bevesti- ging van de inzet van de Orthodoxie voor de een- heid van de Kerk. De patriarch ging expliciet in op de weg van Bazel via Graz naar Sibiu. De Charta Oecumenica noemde hij niettegenstaan- de bepaalde tekortkomingen een product van in- tensieve interkerkelijke samenwerking en het bewijs van de sterke wil van alle Europese ker- ken om de samenwerking voort te zetten en te intensiveren. In zijn speech sprak hij ook over de blijvende inzet van de Orthodoxie voor de chris- telijke principes en waarden. Opnieuw deed hij de oproep aan de kerken in Europa tot het instel- len van een dag van vasten en onthouding op 7 september ten overstaan van ons arrogante en destructieve gedrag tegenover de natuur en het milieu. Metropoliet Kyrill Op dezelfde dag sprak namens het patriarchaat van Moskou ook metropoliet Kyrill van Smo- lensk en Kaliningrad. Hij sprak over het thema ‘Het licht van Christus en de Kerk.’ In het eerste deel van zijn referaat geeft hij een beschouwing over Christus als de manifestatie van het Licht. Hierin is de Transfiguratie op de berg Tabor be- langrijk. Daar ligt het uitgangspunt voor de Or- thodoxe theologie van de H. Gregorius Palamas over de ongeschapen goddelijke energieën en ac- ties waarin God manifest wordt. De leer over het Licht als genade en als waarheid is organisch verbonden met de Kerk. De Kerk is de plaats waar het Licht bewaard wordt, maar het Licht schijnt ook ver buiten haar grenzen en schijnt op iedere mens die in de wereld komt (Joh. 1,9). Het verstaan van het Licht leert ons respect, zegt metropoliet Kyrill, voor andere religieuze ervaringen en tradities. Het tweede gedeelte van zijn lezing heeft een an- dere focus. Vanuit de vaststelling dat er onder de christenen geen eenheid meer is op het terrein van de morele oriëntaties en normen, geeft hij een ferme kritiek op het post-moderne paradigma van de seculiere samenleving. “Postmodernisme in brede zin”, zo stelt hij, “veronderstelt compatibi- liteit van incompatibele visies en posities. Mis- schien is deze houding gerechtvaardigd in som- mige sferen van de samenleving, maar hij is voor christenen niet te rechtvaardigen op het terrein van de moraliteit. Gelovigen kunnen niet op het zelfde moment de waarde erkennen van het leven en het recht op de dood, de waarde van de familie en de geldigheid van homoseksuele relaties, de be- scherming van de rechten van kinderen en de op- zettelijke vernietiging van menselijke embryo’s voor medische doeleinden.” In het vervolg van zijn lezing doet Kyrill de oproep tot een gezamen- lijke inzet voor de christelijke waarden in het he- dendaags Europa. Zijn these is dat een daadwer- kelijke praxis van christelijke solidariteit in het hedendaagse Europa op basis van de ene en onge- deelde moraliteit van het Evangelie en het geza- menlijke getuigenis van de christelijke waarden die daarvan afgeleid zijn, misschien wel de laatste kans zijn voor christenen om gezamenlijk de ziel terug te geven aan Europa. Effect Dit zijn slechts enkele Orthodoxe stemmen van de assemblee in Sibiu. In vergelijking met Bazel en Graz was de inbreng vanuit de Orthodoxie sterker en onderling beter afgestemd. De Ortho- doxe kerken in Europa hebben in de Europese oecumene een duidelijke lijn uitgezet waaraan men in de toekomst zal vasthouden. In Sibiu heeft de goede onderlinge samenwerking zeker effect gehad. In de korte slotboodschap van de assemblee in Sibiu vinden we veel terug van de inbreng van de Orthodoxie: de inzet voor de een- heid, de nadruk op de bronnen van de spirituali- teit en de noodzaak van de persoonlijke beke- ring, het belang van de christelijke waarden en de waardigheid van iedere mens vanaf het begin van het leven tot aan het natuurlijke einde en de bezorgdheid over Gods schepping. Geert van Dartel