Jaargang 54 Nummer 1

POKROF 1 Het belang voor de oecumene zat niet zozeer in de ontmoeting als zodanig als wel in de priori- teit die de ontmoeting had voor beide kerkleiders. Vlak na zijn verkiezing in mei 2005 had paus Benedictus te kennen gegeven dat hij wilde streven naar op- heffing van de (belangrijkste) kerkscheiding tussen Oost en West. En voor dat doel had pa- triarch Bartholomeos de paus meteen uitgenodigd voor no- vember van dat jaar. De Turkse regering was echter tegen zo’n snelle actie die buiten haar om gepland was. Daarom werd het een jaar later. Oecumenische betrekkingen Dit tiende contact tussen de paus van Rome en de patriarch van Constantinopel staat in wat men al een traditie kan noemen. Het herstel van de relaties tussen de twee kerkleiders was begonnen tijdens het Tweede Vaticaans Concilie, toen Paulus VI en Athenagoras I elkaar ontmoetten “als pelgrims” in Jeruzalem, de plaats waar de kerk van Christus was begonnen. Op 5 januari 1964 gaven zij elkaar op de Olijfberg de vredeskus, een his- torisch gebaar waarmee de ban- vloek uit 1054 feitelijk ongedaan was gemaakt. De formele herroe- ping van de wederzijdse excom- municatie kwam in een gemeen- schappelijke verklaring van 7 december 1965, die gelijktijdig voorgelezen werd in Rome (Vati- caan) en Constantinopel (Fanar). De kerkleiders wezen er op dat de excommunicatie van 1054 was gericht tegen de personen in kwestie, te weten patriarch Mi- chaël Cerularius (Keroularios) en kardinaal Humbertus en hun delegatieleden, en niet tegen de kerken als geheel: “De verbre- king van de kerkelijke commu- nio tussen de zetels van Rome en Constantinopel was een onbe- doeld gevolg.” Hierna bezochten de paus en de patriarch elkaar in het Fanar en het Vaticaan op, respectievelijk 25 juli en 28 oktober 1967. Hun opvolgers continueerden met tussenpozen van vele jaren deze bezoeken over en weer. Op de feestdag van St. Andreas, 30 no- vember 1979, bezocht Johannes Paulus II patriarch Dimitrios in Istanbul en in 1987 beantwoord- de Dimitrios dit met een bezoek aan Rome. Zijn opvolger is de huidige patriarch Bartholomeos en deze ging op de feestdag van St. Petrus en Paulus in 1995 naar Rome. Bij deze gelegenheid uitten de katholieke en Ortho- doxe kerkleiders niet alleen hun verlangen naar volledige kerke- lijke eenheid maar verklaarden De Turkijereis van paus Benedictus XVI van 28 november tot en met 1 december 2006, waaronder zijn bezoek aan Istanbul/Constantinopel, was eigenlijk minder historisch dan op het eerste gezicht lijkt. Het was de tiende keer dat de paus van Rome en de oecumenisch patriarch van Constantinopel elkaar ontmoetten, waarvan de derde keer in Istanbul. Door een ongelukkige uitspraak van paus Benedictus over de islam enkele maanden eerder (12 september 2006 in Regensburg) kreeg het bezoek aan Turkije echter een onvoorziene politieke lading en leek de interreligieuze relatie met de islam de interchristelijke met de Orthodoxie te overvleugelen. Maar dat is niet gebeurd en beide aspecten van het bezoek zijn succesvol verlopen. De paus in Istanbul Een dubbele missie Alexander Nevskikathedraal, Sofia (Bulgarije). Interieur van Istanbul’s Blauwe Moskee waar paus Benedictus XVI een belangrijke ontmoeting had met de grootmoefti van Istanbul (Foto: sxc.hu)