Jaargang 54 Nummer 1

POKROF 15 nistische architectuur. Onafzien- bare rijen blokkendozen. Geluk- kig zijn er enkele uitzonderin- gen, zoals het Cultuurpaleis dat een rijke archeologische verza- meling kent, de kerk van de Drie Hiërarchen (Trei Ierarhi) en de Orthodoxe kathedraal. Naast de- ze kathedraal staat de katholieke kathedraal, een zeer modern ge- bouw, dat door de ruimte, de lichtinvallen en de versieringen heel spectaculair is. Onder de deskundige leiding van de theolo- ge Iuliana Gavril bezocht ik ver- schillende kloosters en kerken en de botanische tuin van de stad. Hoogtepunt van mijn verblijf in Ias¸i was het hoogfeest van de H. Paraskeve, al eerder in dit tijd- schrift beschreven ( Pokrof 2002/ 4). Paraskeve is de patrones van Moldavië. Een enorm spektakel. Het feest vond plaats op zaterdag, en vanaf vrijdag tot en met zon- dag werd het centrum van de stad overspoeld door pelgrims; volgens de Roemeense media zijn er naar schatting ongeveer een miljoen mensen dat weekend geweest. Het stadscentrum was groten- deels afgezet voor verkeer. Op- vallend hoeveel Roma’s aanwezig waren, de grote groep zigeuners die als paria’s wordt beschouwd en eigenlijk geen deel heeft aan de samenleving. Samen met een Anglicaanse geestelijke was ik een van de ge- nodigden. Zo mochten wij, onder politiebegeleiding, langs de relie- ken van de heilige lopen. Tijdens de eucharistieviering op zater- dagochtend raakte ik, evenals el- ders, onder de indruk van de rijk- dom van deze liturgie, maar ook van de vroomheid en de eerbied die gelovigen hebben voor en in hun kerk. Opmerkelijk was dat tijdens deze plechtige viering, waar alle bis- schoppen uit Roemenië concele- breerden met metropoliet Daniel van Ias¸i, zovele autoriteiten van de burgerlijke overheid aanwezig waren: de president en verschil- lende ministers en parlementsle- den. Volgens een monnik van het patriarchaat had dit te maken met ‘election time’. Kritische buitenstaanders noemen dit ech- ter kenmerkend voor de verwe- venheid tussen kerk en staat! Plaats in de samenleving De Orthodoxe Kerk is autocefaal en heeft sterk nationalistische trekken. Dat doet zich overigens ook voor in andere landen van het voormalige Oostblok. Tijdens de communistische periode wer- den deze kerken gedoogd en mochten zij zich enkel binnen de kerkmuren uiten. Het geloof was een privé-aangelegenheid. Na het herstel van de democratie ont- stond er een vacuüm waarin sterk behoefte was een nieuwe (nationalistische) ideologie. Dat is ten dele door de Orthodoxie ingevuld, waarbij (ultra)nationa- listen graag op dat kompas mee- voeren. Daardoor is er ook op- nieuw (zij het niet geheel iden- tiek aan de situatie vóór WO II) een sterke verwevenheid ont- staan met de burgerlijke over- heid. In haar uitingsvorm is de kerk zeer sacramenteel gericht. Bij de bevolking is er een grote hang naar ‘volksreligiositeit’, kenmerkend voor een religieuze cultuur waarin geloofsbeleving centraal staat en niet zozeer geloofs kennis . De Rooms-katholieke Kerk van Roemenië speelt door haar bescheiden omvang geen rol van importantie. Het feit dat zij tot een wereldkerk behoort, geeft haar echter wel speelruimte om zelf beleid te ontwikkelen op ter- reinen die de Orthodoxie ver- waarloost, met name op diaco- naal gebied. De controverse tussen de Grieks- katholieken en de Orthodoxen is vooral voor de eersten een pro- bleem. Omdat zij, behalve in Transylvanië, verder nauwelijks een voet aan de grond hebben gekregen is deze kerk, getalsma- tig, te verwaarlozen. Bovendien hecht het Vaticaan aan goede betrekkingen met de Orthodoxie, en dan zou het opkomen voor de Grieks-Katholieken eerder een negatieve invloed hebben. Deze reis was voor mij bijzonder, omdat ik ervaring heb kunnen opdoen met de religieuze praktij- ken in Roemenië. Het dieper doorgronden van de Byzantijnse liturgie en van de sacramentele beleving hebben mij verrijkt. Ik heb echter vraagtekens bij het te veel negeren door kerk en sa- menleving van de sociale proble- matiek, die vaak zeer schrijnend is. Tot nu toe is dit voornamelijk een zaak van particulier initiatief geweest, voornamelijk uit West- Europa. De kerken van het Wes- ten en het Oosten zouden, in oe- cumenisch verband, hier veel meer een rol in moeten spelen. Juist de Orthodoxe Kerk zou, door haar invloed op de overheid, de diaconale inzet als prioriteit moeten beschouwen en een meer kritische distantie kunnen tonen ten opzichte van diezelfde over- heid. Jaap van der Bie