Jaargang 53 Nummer 5

POKROF 18 Van Epifanie naar Kerst Het oudste feest (2e eeuw) van de Geboorte des Heren is Epifanie of ‘Verschijning des Heren’ op 6 ja- nuari. Dit feest vierde de openba- ring van God in Jezus Christus: zijn Doop aan het begin van zijn ‘openbare leven’, maar ook zijn Geboorte. De Syrische kerkvader Efrem (4e eeuw) kende deze tra- ditie nog. In de oude tijd was het Epifanie-Geboortefeest ook het begin van het kerkelijk jaar: de viering van het begin van de ver- lossing markeerde het begin van elk liturgisch jaar. Tegenwoordig kent uitsluitend de Armeense Apostolische Kerk Epi- fanie op 6 januari nog als het eni- ge Geboortefeest. Alle andere oos- terse kerken voerden in de loop van de 4e en 5e eeuw vanuit Ro- me het Geboortefeest op 25 de- cember in, wat daar rond 335 was ontstaan. Kerst op 25 december werd ingevoerd in Antiochië in 376 en in de kerk van Mesopo- tamië kort na 410. Oudste tijd voor Kerstmis Een groot feest behoeft een goede voorbereiding. In het Antiochië van patriarch Severus (6e eeuw) gingen er twee speciale zondagen aan 25 december vooraf. Op zon- dag één werd heel de voorge- schiedenis van de Geboorte uit het Lukasevangelie (Lk 1) voor- gelezen en op de zondag pal voor Kerst het gedeelte uit Mt 1 met Jezus’ stamboom (vss 1-17). Van een eerdere kerkvader uit Syrië, Antipater van Bosra (5e eeuw) hebben we een nog belang- wekkender getuigenis. Er was op verschillende plaatsen in de Kerk van Oost én West een oud feest van Maria op de zondag voor 25 december. Daarbij stond centraal de aankondiging van Jezus’ geboorte door de aartengel Gabriël aan Maria. In Antipaters kerk te Bosra ging aan deze ‘Zondag van de aankondiging aan Maria’ nog een speciale zondag ter ere van Johannes de Doper vooraf. Deze tweezondagse perio- de voor Kerst zag er als volgt uit: 1. Zondag van Johannes de Do- per: aankondiging aan Zacha- rias plus bezoek van Maria aan Elizabet (Visitatie) met Maria’s Loflied (Magnificat) en geboor- te van Johannes de Doper (Lk 1: 5-24 resp. 1: 39-80). 2. Zondag van de Aankondiging aan Maria: Annunciatie, Visita- tie en Magnificat (Lk 1: 26-56). Deze tweezondagse tijd vormt de kiem van de Syrische tijd voor Kerstmis. Oost-Syrisch De Oost-Syrische traditie, ont- wikkeld in Mesopotamië, breidde bovenstaande tweezondagse peri- ode uit met nóg twee zondagen. De evangelielezing van de oor- spronkelijke eerste zondag werd in twee perikopen opgedeeld, te lezen op een nieuwe eerste en derde zondag (Lk 1: 1-25 resp. Lk 1: 57-80). De tweede zondag daar- tussen las nog altijd Lk 1: 26-56. Er kwam een vierde zondag bij met Mt 1: 18-25: de openbaring aan Jozef. Deze vierweekse tijd ACHT ZONDAGEN VOOR KERSTMIS (25 DECEMBER) Met evangelielezingen in de eucharistie OOST-SYRISCHE LITURGIE WEST-SYRISCHE EN MARONIETISCHE LITURGIE I. ZONDAGEN VAN QUDŠ `IDT (= Wijding v.d. Kerk) [4] I. ZONDAGEN VAN DE KERK [2] Begin kerkelijk jaar 1. Zondag van Hudât `Idtâ (Vernieuwing van de Kerk) 1. Zondag van Qudâš `Idtâ = Eerste Zondag van Qudâš `Idtâ. 2. Tweede Zondag van Qudâš `Idtâ. 2 . Zondag van Hudât `Idtâ II. SEIZOEN VAN DE SUBBÂRÉ (= Aankondigingen) [6] 3. Derde Zondag van Qudâš `Idtâ. 1. Zondag van de Aankondiging (subbârâ) aan Zacharias, Lk 1: 1-25 (West-Syriërs: in zaterdagavonddienst). 4. Vierde Zondag van Qudâš `Idtâ. 2. Zondag van de Aankondiging (subbârâ) aan Maria, Lk 1: 26-38. II. ZONDAGEN VAN SUBBÂR (= Aankondiging) [4] Begin kerkelijk jaar 1. Eerste Zondag van Subbârâ, 3. Zondag van de Visitatie (Maria bezoekt Elizabet), Lk 1: 1-25 (aankondiging geboorte Johannes). Lk 1: 39-56. 2. Tweede Zondag van Subbârâ, 4. Zondag van de Geboorte van Johannes (de Doper), Lk 1: 26-56 (aankondiging a. Maria & visitatie a. Elizabet). Lk 1: 57-80. 3. Derde Zondag van Subbârâ, 5. Zondag van de Openbaring aan Jozef, Lk 1: 57-80 (geboorte van Johannes de Doper). Mt 1: 18-25. 4. Vierde Zondag van Subbârâ, 6. Zondag ‘Voor de Geboorte’, Mt 1: 18-25 (openbaring aan Jozef). Mt 1: 1-17 (Jezus’ geslachtslijst).