Jaargang 53 Nummer 3

POKROF 1 Oudgelovigen hebben van ouds- her weinig op met vreemden. Het zijn buitenstaanders die in een door de antichrist beheerste we- reld leven en daarom, ook anno 2006, soms uit ander servies te eten en te drinken krijgen. Intense afkeer van hervormingen in de Russisch-orthodoxe Kerk in 1652, de breuk met haar kerkelij- ke hiërarchie en onderdrukking door de tsaren tot in de 20e eeuw leidden tot radicale wereldvijan- digheid. In de 17de eeuw was zelfverbranding een legitiem middel om aan arrestatie en mogelijke geloofsverzaking te ontsnappen. Terwijl de oudgelovigen de Or- thodoxie van vóór 1652 aanhin- gen, maar dan zonder priesters of bisschoppen, was hun mentali- teit niet erg Russisch en leken ze veel meer op steile calvinisten: bescheiden, streng, serieus, vol arbeidsethos. Ze maakten fortuin in handel en industrie en groei- den uit tot de moderniseerders van Rusland in de 19e eeuw. Want, nadat de oudgelovigen door vervolging naar de grenzen van het alsmaar uitdijende tsa- renrijk verdreven waren, kwa- men ze opnieuw in zijn invloed- sfeer toen Letland in 1710 Russisch en in 1944 Sovjetcom- munistisch werd. Eeuwenlange wereldverzaking in combinatie met communistische repressie (1944-1990) heeft de Letse priesterloze Oudgelovigen- kerk in crisis gebracht. Zonder enige weerbaarheid tegen de moderne tijd raakten oude tradi- ties in de vergeethoek. Onder dwang werden de oudgelovige dorpen verruild voor de grauwe flats van de collectieve boerderij en arbeidszin gesmoord in de bestendige alcoholroes van het kolchozleven. De vraag naar de toekomst, en zelfs het overleven, staat nu centraal. Voor het eerst sinds eeuwen. Vasilij Vasilivitsj (27) is sinds 2002 nastavnik, het gekozen hoofd, van de Maria Pokrofkerk in Jekabpils. Onder zijn leiding wordt het gebedshuis gereno- veerd, wat moeite kost maar minder ingewikkeld is dan het geloof bij de tijd brengen. Sprekend over nieuwe kerkelijke perspectieven stelt de familieva- der en voormalig politieagent met bokserpostuur zijn bondige diagnose: “Het roer moet om.” Toegang tot een Oudgelovigenkerk wordt niet gemakkelijk verkre- gen. Een onaangekondigde bezoeker raakt al gauw van het kastje naar de muur. Zo ook in Riga, de hoofdstad van Letland: “Komt u morgen terug, dan hebben we een gebedsdienst.” De dag erna, op het opgegeven tijdstip, blijkt de viering al lang en breed voorbij. Gelukkig, de ene oudgelovige is de andere niet. Bij een bezoek aan het kerkje van Maria Pokrof in de oostelijk gelegen provincie- plaats Jekabpils legt nastavnik Vasilij Vasilivitsj naast de verbor- gen schatten van 350 jaar traditie ook de vraag naar de toekomst van zijn kerk op tafel: “De bootsman in de storm klampt zich vast aan het roer en hij kan het niet loslaten. Nu echter moeten we ons meer vrijheid gunnen.” Toren van de kerk van de (wereldwijd grootste) oudgelovi- ge Grebentsjikovgemeenschap aan de rivier de Daugava te Riga in Letland. (Foto: F. Hoppenbrouwers) “Beetje bij beetje misvormd” Oudgelovigen in Letland zoeken voorzichtig hun koers