Jaargang 51 Nummer 4

POKROF 11 Het christelijke monnikendom ontstond halverwege de derde eeuw en was een beweging met een geheel eigen dynamiek, die voortborduurde op vormen van ascese uit het jodendom en vroe- ge christendom. In de vele ker- ken van het oosten heeft het monnikendom enorm bijgedra- gen aan het leven van de kerk als geheel. Het monnikendom werd van doorslaggevende invloed, vooral op de terreinen van litur- gie en vroomheid. Ook bij de ‘gewone’ gelovigen. Oosters is monastiek In feite is álle oosters christen- dom monastiek bepaald, hoewel de mate waar in en de terreinen waar op van traditie tot traditie verschillen. De monastieke bewe- ging heeft de gehele traditie van oosterse kerken doordrenkt. Ook in oosterse kerken waar het feite- lijke monnikendom is uitgestor- ven, heerst de monastieke geest nog. De Assyrische Apostolische Kerk van het Oosten (vroeger ‘nestori- aans’ geheten, Oost-Syrisch van liturgie) had ooit een bloeiend kloosterleven dat tot grote mys- tieke hoogten kwam. Tegen- woordig kent deze kerk geen kloosterleven meer, maar is haar leven doorweven met monastieke tradities. De Armeense Apostoli- sche Kerk kent naast getrouwde priesters ook celibataire pastores, die soms nog in conventen wonen en tevens in hun kleding de karakteristieke puntmuts (in feite de monnikskap) kennen, maar geen echt monastiek leven meer leiden. Armenië is tegelij- kertijd bezaaid met de resten van oude monastieke centra en de Armeense traditie en cultuur zijn in belangrijke mate een creatie van monniken. Oosterse monastieken binnen de Catholica Ook oosterse christenen die zich aansloten bij de kerk van Rome verloren vaak hun monastiek leven. Sommige kloosters vorm- den mettertijd gemeenschappen die werden geschoeid op wester- se leest, en wel die van ‘actieve’ priester-religieuzen. Dit gebeur- de met name onder de Grieks- katholieken. In andere oosterse katholieke kerken stierf het oude monnikendom geheel uit. Later ontstonden in deze kerken, bij- voorbeeld in de Chaldeeuwse katholieke Kerk, kloosterordes die geïnspireerd waren door het Latijnse ordesleven. Katholieke kerken van de ooster- se tradities voelden dit als een groot verlies. In de 20e eeuw ont- stonden daarop monastieke revi- vals in enkele katholieke ooster- se kerken, met name die van de Byzantijnse ‘ritus’, de Grieks-ka- tholieke geloofsgemeenschappen. In dit artikel staan we stil bij twee monastieke vernieuwingen in een traditie die minder bekend is in westerse kringen en daarom al de moeite van het belichten waard: de Syrisch-katholieke tra- ditie. Zowel de traditie van het Syrisch-katholieke patriarchaat van Antiochië in het Midden- Oosten als de traditie van de Syromalankaarse katholieke Kerk Het monastieke leven heeft een groot stempel gedrukt op het leven van oosterse kerken. De invloed was zo sterk, dat we kunnen stellen dat oosters christendom monastiek christendom ís. Ook waar het monnikendom feitelijk verdween, bijvoorbeeld in bepaalde oosterse katholieke kerken, blijft de invloed ervan aanwezig. Zo kon er op plekken in de katholieke kerk een opbloei plaatsvinden van het oosterse monnikendom. Zowel in het klooster Mar Moesa in Syrië als te Kurisumala in India vinden we relatief jonge monastieke gemeenschappen. Oosters ís monastiek Vernieuwingen van Syrisch- katholiek monnikendom V i i i - li i Het klooster Mar Moesa (H. Mozes) in de jaren '90. (Foto: Restauro S. Mose, Cl. Prosperi Porta)