Jaargang 50 Nummer 3

POKROF 13 “Het ligt erg gevoelig”, zegt Henk van Gerwen, auteur van nevenstaand artikel en gerenommeerd speurneus naar de ‘randgroepen’ in de universele Orthodoxie, over het schisma binnen de Russisch- orthodoxe Kerk in het Buitenland (Synodale Russische Kerk, wereldwijd 150.000 gelovigen) van 2001. “Het is ontstaan toen de oude metropo- liet Vitalij, het hoofd van de Synodale Russische kerk, of de Russisch-orthodoxe Kerk in het Buitenland, zijn functie neerlegde. Meteen daarna is Vitalij door tegenstanders van bepaalde synode- besluiten naar Canada gebracht. Daar herriep hij zijn aftreden en wijdde hij vervolgens enkele bis- schoppen voor deze dissidente groep.” De kiem van het schisma ligt in de synodebijeen- komst van de Russisch-orthodoxe Kerk in het Buitenland, oktober 2000. Daar werden recente ontwikkelingen in de verhouding met de Russisch- orthodoxe Kerk van het patriarchaat Moskou geëva- lueerd. Er was volgens de synodevaders veel goeds gebeurd, zoals de heiligverklaring van de laatste tsaar en zijn familie, en ook bepaalde elementen in het sociale document van het patriarchaat Moskou vielen in goede aarde. De synode wilde een mogelij- ke eenwording met het patriarchaat Moskou verder onderzoeken, zij het dat veel de beide kerken nog van elkaar scheidde: de interpretatie van de kerkge- schiedenis onder het Sovjetcommunisme en de te verregaande oecumenische gezindheid van het Moskouse patriarchaat. Deze ontwikkeling in de relatie tot Moskou viel ech- ter niet goed in bepaalde kringen van de Russisch- orthodoxe Kerk in het Buitenland. Reeds begin 2001 tekent zich een verzet af tegen deze synodebe- sluiten van oktober 2000, waarop de synode in februari van dat jaar reageert: “Wij, de hiërarchen van de Russisch-orthodoxe Kerk buiten Rusland, kunnen niet zwijgen wanneer we een deel van onze geliefde kinderen onder de gevaarlijke invloed zien komen van mensen die onenigheid zaaien […] door de wijde verbreiding van allerlei soorten verdraaiin- gen en valse interpretaties, in het bijzonder op web- sites die voor dit doel zijn gecreëerd en die vol staan met laster tegen de hiërarchie van onze Kerk.” Was getekend: metropoliet Vitalij. In deze periode tekende metropoliet Vitalij (1910), die zwak van gezondheid is en aan geheugenverlies zou lijden, een aantal tegengestelde verklaringen. Zonen der weerspannigheid Op een synode in oktober 2001 legt Vitalij zijn func- tie neer. Was getekend: metropoliet Vitalij. De bis- schoppen kiezen metropoliet Laurus als zijn opvol- ger. De dag hierna halen enkele bezoekers de oude metropoliet over om de synode te verlaten en her- roept deze iets later - naar eigen zeggen “met volle- dig toerekeningsvatbaarheid” - zijn abdicatie in een ‘Buitengewone Verklaring’: “In verband met de tragi- sche ontwikkelingen in anti-kerkelijke gebeurtenis- sen gedurende de laatste paar dagen beschouw ik het als mijn aartsherderlijke plicht om te verklaren dat ik de volgende acties veroordeel van de huidige deelne- mers aan de ‘Roverssynode’, waaraan ik weigerde deel te nemen vanwege de afwezigheid van berouw bij die hiërarchen die zich haastten om een nieuwe toenadering met een pseudo-kerk, het patriarchaat Moskou, en kerkelijke gemeenschap met oecumenis- ten te zoeken.” Volgt een lijst van beschuldigingen, en alsnog een oproep tot berouw, alsook tot eenheid in de Waarheid tegen “de verstokte ‘zonen der weer- spannigheid’”. Getekend: metropoliet Vitalij. Het schisma Iets later wijdt Vitalij samen met bisschop Varnava (Frankrijk), die al eerder was vervreemd van de Russische Synodale Kerk, nieuwe bisschoppen. Een nieuw schisma is een feit. Van Gerwen over de omvang ervan: “In een land als Duitsland is niets aan de hand. In Europa buiten Rusland gaat het alleen maar over Frankrijk, België en Nederland, en dan is er Noord-Amerika”. Overigens gaat het in Canada en de VS bij deze nieuwbakken ‘Russisch-orthodoxe Kerk in Ballingschap’ om een beperkte groep: enkele parochies onder een paar nieuwgewijde bisschoppen. Leo van Leijsen Bronnen: 1. twee internetsites van of rondom de oude groep: http://www.rocor.org/ resp. http://pages.prodigy.net/frjohnwhi- teford/voicesofreason.htm; 2. de internetsite van de afgeschei- den groep: http://www.russianorthodoxchurchinexile .com /index.html; 3. Jean-François Mayer ‘Orthodox Churches: Schism in the Russian Orthodox Church Outside Russia’, in: Religion Watch, January 2002, http://www.religioscope.com /info/notes/2002_008_ROCOR.htm. E E N S C H I S M A I N E E N S C H I S M A