Jaargang 49 Nummer 1

POKROF 13 De Armeense kerk voert haar oorsprong terug op de zendings- arbeid door de apostelen Thad- deüs en Bartholomeüs (1 e eeuw) en noemt zich daarom Armeens- apostolische Kerk. Het is histo- risch waarschijnlijk dat er vanaf de 2 e eeuw christelijke gemeentes in Armenië waren. Toen Armenië rond 301 officieel een christelijk land werd, leefden wereldwijd de christelijke geloofsgemeenschap- pen in eenheid met elkaar, dus ook met de zetel van Rome. Toch was Rome vaak ver weg en speel- de het geen bijzondere rol voor veel lokale kerken. Het christen- dom van de eerste eeuwen kende geen alom erkend apart gezag over heel de kerk door de bis- schop van Rome. Toen St. Gregorius de Verlichter, een heilige ook van de katholieke kerk, rond 301 de grondslagen legde voor de organisatie van de Armeense kerk, ging hij naar Caesarea in Cappadocië om daar tot bisschop te worden gewijd. De Armeense kerk bevestigde haar bestuurlijke zelfstandigheid in relatie tot Caesarea, niet in rela- tie tot Rome. De eigen katholikos (algemene bisschop) van Armenië zetelde van 301-485 in Etsh- miadzin, de oude hoofdstad van Armenië, en later op andere plaatsen. De Armeense kerk kon in 451 vanwege oorlog met Perzië niet bij het concilie van Chalcedon zijn. Zij voelde zich daarom niet gebonden door het concilie. In de 6 e eeuw wees de Armeense kerk de besluiten van Chalcedon zelfs af, waarmee ze de breuk bezegelde met de kerken die Chalcedon wél accepteerden: de kerk van Rome en de Byzantijnse kerk. Niet het pausschap, maar een onenigheid over de persoon van Jezus vormde de grond voor het schisma tussen de kerk van Armenië en Rome. In de gebie- den van Armenië die grensden aan de naburige chalcedonische Byzantijnse kerk, stonden Ar- meense christenen overigens vaak gunstig ten opzichte van Chalcedon. Geschiedenis met Rome In de 11 e eeuw vielen de Seldjoeken, een Turks volk, Armenië binnen. Veel Armeniërs vluchtten naar Cilicië (zuid- Turkije). Hier ontstond zelfs een Armeens koninkrijk. Ook de katholikos zetelde daar. De Kerk van Rome en de Byzantijnse Kerk leefden inmiddels in een schisma (1054). De Armeense kerk in Cilicië voerde gesprek- ken met de Byzantijnen om tot kerkelijke eenheid te komen (wat overigens mislukte). Er ontstonden ook goede relaties tussen Rome en de Armeense kerk, vooral in Cilicië. In Armenië overheerstte de tegen- stand tegen toenadering tot Rome. In 1307 werden unies tus- sen Latijnen en Armeniërs geslo- ten, maar deze stootten op groot verzet, niet alleen in Armenië, maar ook in Cilicië. Naar Armeens-katholieke opvatting leefden verschillende katholikoi van Cilicië tussen 1100 en 1400 in gemeenschap met Rome. Het Armeense koninkrijk Cilicië werd in 1375 verwoest door de Mameluken, een moslim-dynas- tie die toen over belangrijke delen van het Midden-Oosten heerste. Er bleven wel Armeniërs wonen. Bij de dood van de katho- likos in 1441 verplaatste men de zetel weer naar Etshmiadzin. Maar in Cilicië koos men niette- min een nieuwe opvolger op de zetel van Cilicië. Hierdoor ont- DE ARMEENS- KATHOLIEKE KERK ATHOLIEKE KERK Armeniërs zijn meestal orthodox (Armeens-apostolisch), maar er zijn ook Armeens-katholieken die zijn geünieerd met Rome. Ze delen een lange geschiedenis met de ortho- doxen, maar hebben ook een eigen geschiedenis. Vanaf 1740 tot op heden is er een aparte Armeens-katholiek Kerk. Het is een kleine, actieve geloofsgemeenschap. De koster, pastoor en burgemeester voor de kerk van Panik, een geheel Armeens- katholiek dorp bij Gyumri.