Perspectief 2019-44

Perspectief 88 De Orthodoxe Kerk moet haar Byzantijnse erfenis herzien De Russisch orthodoxe aartspriester vader Pavel Adelgeim (1938-2013) vond dat de sym- fonie tussen kerk en staat funest is voor allebei. Politieke intriges, machtsstrijd tussen oligarchen en internationale problemen beheersen en verscheuren het binnenkerkelijke leven. De Bulgaarse Kerk was bijvoorbeeld gesplitst in een deel dat de staat steunde en een deel dat voor de oppositie was. De kerkelijke boodschap wordt een politieke bood- schap. De kerk wordt een speeltje van politici, een ‘ideologisch staatsapparaat’ en in haar maatschappelijk functioneren een opvolger van de Oost-Europese communistische par- tijen. Een Grieks-katholieke priester uit Wit-Rusland, die nu in Antwerpen dient, zegt het als volgt: “Helaas hebben wij in al onze Orthodoxe landen tegenwoordig heel veel Ortho- doxe patriotten en heel weinig Orthodoxe gelovigen. De kerken hebben bijna niets, de staat heeft bijna alles: de macht, het geld, de politie en de geheime dienst.” Een bestuurslid van de Byzantijnse kapel in Nijmegen zegt het zo: “In Macedonië ga ik niet naar de kerk, want het is politiek. In Nijmegen ga ik wél naar de kerk, want het is een kerk.” Een oude Joodse vrouw, die ik kende in St. Peterburg, waarschuwde mij voor een opkomend ‘Ortho- dox wahabisme’ in Rusland. “De combinatie van geloof en nationalisme is vergif”, verklaarde zij. Er vindt een interne secularisatie plaats binnen de Orthodoxe Kerk, waarbij geloofstaal plaats maakt voor wereldse taal. Orthodoxie wordt een etnische identiteit. Geloof in God is daarbij niet nodig. Een Bulgaarse taxichauffeur kan zeggen: “Ik geloof niet in God. Maar natuurlijk ben ik Orthodox, want ik ben Bulgaar!” Geloofsonderricht heeft in de Orthodoxe vaak geen prioriteit. Het woord ‘Christus’ hoor je niet meer bij het kerkelijke conflict over de zeggenschap over Oekraïne. Wanneer de staatsmacht wegvalt, wordt de nu nog ver- hulde ontkerkelijking openbaar. De mensen verlaten de kerk, niet omdat ze besmet zijn met verderfelijke Westerse ideeën, maar omdat ze genoeg hebben van hun corrupte en autoritaire kerk, die aan mensen dingen oplegt die ze zelf niet praktiseert. Er zijn genoeg priesters en leken die het anders willen en ook anders doen. Maar die hebben geen macht. 8. Byzantijnse erfenis Wil de Orthodoxe Kerk overleven, dan moet ze haar Byzantijnse erfenis op een aantal pun- ten herzien. Het gaat dan met name om het idee van de symfonie tussen kerk en staat, om de afspraken over de canonieke territoria en om het kerkbeeld dat daarachter zit. Zo