Perspectief 2019-44

Perspectief 42 De Abrahamitische religies en de christelijke aanwezigheid in Arabische landen De Saux verbonden, maar komt waarschijnlijk heden ten dage meer voort uit een postmo- dern gebrek aan verworteling in traditie en geloofsgemeenschap. Wel is het tevens een reactie op een onaanvaardbare claim van exclusiviteit. Het probleem hier is een verouderd model van verhouding tussen religies: als een religie verschilt van de andere en de ene is waar, dan moet de ander wel vals zijn. Het is begrijplijk dat mensen heden ten dage daarmee niet uit de voeten kunnen. Dan kiezen ze maar voor multiple religious belonging, “omdat het toch in alle religies op hetzelfde neerkomt”. Daar- mee onderdruk je juist datgene waarom de ene religie op unieke wijze verschilt van de andere religie. Het alternatief kan dus niet zijn: wat waar is in een andere religie eigen ik me toe. Ik pleit voor een nieuwe modaliteit: respect voor het anders-zijn van de andere religie, zonder die onmiddellijk toe te eigenen. In het verschil zelf schuilt een bijzondere vrucht- baarheid. In dit perspectief wordt het vertrouwd worden met andere religies geen bedreiging voor de eigen identiteit maar kan die zelfs versterken. Jouw eigen identiteit wordt immers niet sterker door de andere als gebrekkig voor te stellen, al is dat de eeuwige zonde van elke religie. Zover is het in de Nederlandse samenleving echter nog niet. We zijn getuige van een ero- sie van het christelijke leven. Interreligieuze dialoog kan niet als geneesmiddel daarvoor dienen, want die veronderstelt nu juist een stevige verworteling in de eigen religie. Waar komt die ontworteling die onze Nederlandse samenleving kenmerkt, vandaan? Onze Nederlandse samenleving heeft heel weinig gevoel voor rituelen, terwijl die toch de schatkamer van de religieuze identiteit uitmaken. Als rituelen echter beoordeeld worden naar hun nuttigheid of naar hun rationele gehalte blijft er weinig over: rituelen zijn hande- lingen zonder nut en juist als zodanig geschikt om het geloof samen te beleven. Ook al een nieuwe ontwikkeling: de rituele deskundige reikt rituelen uit allerlei religies aan naar keuze. Kan dat? Rituelen losmaken uit hun traditie en geloofsgemeenschap? 3