Perspectief 2019-43

2019-43 Thema – Herstel van Kerkgemeenschap Prof. dr. Wolfgang Thönissen 25 2 Alle unter einem Christus. Stellungnahme der Gemeinsamen Römisch-katholischen/Evangelisch-lutheri- schen Kommission zum Augsburgischen Bekenntnis, 1980 (DWÜ 1, 325). 3 Martin Luther – Zeuge Jesu Christi. Wort der Gemeinsamen Römisch-katholischen/Evangelisch-lutherischen Kommission anläßlich des 500. Geburtstages Martin Luthers, Nr. 4 (DWÜ 2, 445). 4 Vom Konflikt zur Gemeinschaft. Gemeinsames lutherisch-katholisches Reformationsgedenken im Jahr 2017, Leipzig-Paderborn 2013(original Englisch, Abk.: From Conflict to Communion=FCC). 5 Dat deze veronderstelling niet algemeen gedeeld wordt, moet hier tenminste genoemd worden. Wie ervan uitgaat, dat de ontwikkelingen in de periode tussen 1517 en 1555 aan een noodzakelijke diversificatie van het het christendom hebben bijgedragen, die de basis voor het christen-zijn opnieuw mogelijk maken, zal voor deze overwegingen over de Reformatieherdenking nauwelijks begrip kunnen opbrengen. Hier willen we echter niet betwisten, dat de Reformatie als geheel bijgedragen heeft aan een pluralisering van het christen- dom. 6 Erinnerung heilen – Jesus Christus bezeugen. Ein gemeinsames Wort zum Jahr 2017 (Gemeinsame Texte Nr. 24) Hannover-Bonn 2016. 7 Apostolische reis van Z.H. Paus Benedictus XVI naar Berlijn, Erfurt und Freiburg. 22.-25. September 2011. Predigten, Ansprachen und Grußworte (VApS Nr. 189) 71. 8 Vom Konflikt zur Gemeinschaft. Gemeinsames lutherisch-katholisches Reformationsgedenken im Jahr 2017. Bericht der lutherisch/römisch-katholischen Kommission für die Einheit, Leipzig-Paderborn 2013 9 FCG Nr. 233. 10 FCG Nr. 231-237. 11 FCG Nr. 16. 12 Om een uitspraak van Luther uit de Schmalkaldische Artikelen te citeren (BSLK, 419). 13 FCG Nr. 238. 14 J. Ratzinger, Prognosen für die Zukunft des Ökumenismus, in: ders., Gesammelte Schriften, Bd. 8/2, Frei- burg i. br. 2010, 729. 15 Tot dit oordeel komt Walter Kardinaal Kasper: Die Früchte ernten. Grundlagen christlichen Glaubens im ökumenischen Dialog, Paderborn-Leipzig 2009, 200-204. 16 „Het erfgoed dat de apostelen hebben overgeleverd, is in verschillende gestalten en vormen aanvaard en daarom vanaf het eerste begin van de Kerk hier en daar uiteenlopend verklaard.“ (UR 14). 17 GE Nr. 17 (DWÜ 3, 424). 18 GE Nr. 19 (DWÜ 3, 424). 19 Vgl. hierzu jetzt: W. Thönissen, Gerechtigkeit oder Barmherzigkeit? Das ökumenische Ringen um die Rechtfertigung, Paderborn-Leipzig 2016. 20 A. Birmelé/W. Thönissen (Hg.), Johannes Calvin ökumenisch gelesen, Paderborn-Leipzig 2012. 21 Papst Johannes Paul II., Preek in de oecumenische dienst in de Dom van Paderborn op zaterdag 22 juni 1996, in: Predigten und Ansprachen von Papst Johannes Paul II. bei seinem dritten Pastoralbesuch in Deutsch- land sowie Begrüßungsworte und Reden, die an den Heiligen Vater gerichtet wurden, 21. bis 23. Juni 1996, uitg. door Sekretariat der Deutschen Bischofskonferenz, Bonn 1996 (VApS 126), 30-34, hier 32.