Perspectief 2018-42

2018-42 Prof. dr. Theo A. Boer 43 wereld de persoonlijke wilsbeslissing onderdeel maakte van de definitie van euthanasie (‘Euthanasie is opzettelijk levensbeëindigend handelen door een ander dan de betrokkene, op diens verzoek ’) ligt in de lijn van dit protestantse denken. Maar waar de Reformatoren en de filosofen van de Verlichting nog wezen op de inbedding van persoonlijke keuzen in een objectieve moraal werd die individuele verantwoordelijkheid vanaf de 19e eeuw (denk aan de romantiek en het opkomende existentialisme) meer en meer subjectief getoonzet. In de ethiek staat de een niet boven de ander; niemand heeft dus het recht om een ander zijn autonome keuze te ontzeggen. De Nederlandse protestant aan het einde van de 20e eeuw was vooral zelf verantwoordelijk, in de beschutting van zijn eigen mens-Godrelatie, en wenste zijn verantwoordelijkheid niet door de gemeenschap te laten normeren. 19 Ten derde is er de typisch protestantse scepsis over de morele relevantie van natuurlijke processen. 20 Euthanasie en pastoraat uit 1985 zegt het klip en klaar: de natuur is niet God . 21 Meer dan in het Rooms-Katholieke natuurrecht wordt erop gewezen dat de natuur am- bigu, rauw en grillig is. Kuitert betoogde dat de dood door medisch toedoen überhaupt al nauwelijks meer natuurlijk te noemen is. 22 Hoezo ‘natuurlijk sterven’? Waarom zou een natuurlijke dood te prefereren, laat staan de enig acceptabele dood zijn? Bovendien: als de dood een straf op de zonde is, is zij toch per definitie iets onnatuurlijks? Mogen we deze straf niet net zo ontlopen als het zweet op ons aanschijn door middel van machines, de pijn van bevallingen met ruggenprikken, en de Babylonische spraakverwarring met google translate ? Zelfs bij kritische, orthodox-protestantse auteurs zoekt men dan ook te- vergeefs naar pleidooien voor de waarde van een natuurlijke dood. Waar Luther het natuurrecht nog gewoon overneemt, nemen Calvinisten een veel grotere afstand tot de natuur, en de Nadere Reformatie doet daar in de 17e en 18e eeuw nog een schepje bo- venop. Het botert niet tussen protestanten en de natuurlijke dood. 23 Een vierde religieuze element hebben de protestanten gemeenschappelijk met de Rooms- katholieken: de nadruk op het hiernamaals als de plaats waar mensen getroost en opge- richt zullen worden. Ik acht dit in het Nederlandse euthanasiedenken een van de meest dominante en persistente argumenten, tot op de dag van vandaag. ‘Wie dood gaat, krijgt het straks beter.’ Harry Kuitert, die in zijn pleidooi voor euthanasie in het algemeen niet theologisch redeneert, noemt het geloof in een hiernamaals als een argument waarom gelovige mensen zich niet al te zeer aan dit leven hoeven te hechten. 24 Ik moest daaraan