Perspectief 2018-39

2018-39 Symposium: De impact van de Hervorming in onze kerken Prof. dr. Annemarie C. Mayer 72 Reag eer Catholica 4 (1935) 132-139; Stefan Pfürtner, Luther und Thomas im Gespräch. Unser Heil zwischen Gewißheit und Gefährdung, Heidelberg: Kerle 1961; Erwin Iserloh, Luther zwischen Reform und Re- formation , Münster: Aschendorff 1966; Otto Hermann Pesch, Theologie der Rechtfertigung bei Martin Luther und Thomas von Aquin : Versuch eines systematisch-theologischen Dialogs, Mainz: Grüne- wald 1967. 11 Joint Declaration on the Doctrine of Justification , in: Jeffrey Gros, Harding Meyer, William G. Rusch (eds.), Growth in Agreement III , Geneva: WCC Publications 2007, 566-582, zie ook http://www.vati- can.va/roman_curia/pontifical_councils/chrstuni/documents/rc_pc_chrstuni_doc_31101999cath-luth- joint-declaration_en.html . 12 Reeds in 502 schreef Caesarius van Arles in zijn Sermo 300: “Gods Woord staat niet op een lager niveau dan het Lichaam van Christus en het mag ook niet op een minderwaardige manier ontvan- gen worden. Ik vraag jullie, broeders en zusters, zeg me: wat lijkt jullie het grootst, het Woord van God of het Lichaam van Christus? Als jullie de waarheid willen zeggen dan moeten jullie antwoorden dat het Woord van God niet geringer is dan het Lichaam van Christus.” Cf. Sancti Caesarii Arelatensis Sermones , vols. 1 & 2, ed. German Morin (CCSL 103 & 104), Turnhout: Brepols 1953. 13 Vergelijk de traditie van het geloven “ volgens de Schriften” in het credo en het beschouwen van de Schrift als norma normans non normata in de katholieke theologische epistemologie. 14 Joint Lutheran - Roman Catholic Study Commission, ‘ The Gospel and the Church (Malta Report)’ http://www.prounione.urbe.it/dia-int/l-rc/doc/e_l-rc_malta.html (accessed 08/09/2017). 15 Ibid. 16 Martin Luther, An den christlichen Adel deutscher Nation von des christlichen Standes Besserung, WA 6, 408, 11-12: Martin Luther, Werke, Kritische Gesamtausgabe - Weimarer Ausgabe (WA) vol. 6, ed. Joachim K.F. Knaake et al., Weimar: H Böhlaus 1883-1929, 404-469; 408: “Dan was ausz der tauff krochen ist, das mag sich rumen, das es schon priester, Bischoff und Papst geweyhet sey”. 17 Cf. John Calvin, Institutes of the Christian Religion , ed. John T. McNeill, transl. Ford Lewis Battles (Library of Christian Classics 20), Philadelphia: Westminster 1960, 494-503. Reeds Tertullianus, De exhortatione castitatis , 7.3 (ed. Hans-Veit Friedrich, Stuttgart: Teubner 1990) vroeg: “Nonne et laici sacerdotes sumus? Scriptum est: regnum quoque nos et sacerdotes deo et patri suo fecit.” Over het uitwerken van deze notie door de Reformatie zie Robert J. Sherman, King, Priest and Prophet. A Trinitarian Theology of Atonement , New York/London: T&T Clark 2004. 18 Cf. Peter Neuner, Abschied von der Ständekirche. Plädoyer für eine Theologie des Gottesvolkes, Freiburg i. Br.: Herder 2015. 19 Walter Kasper, Katholische Kirche – Wesen, Wirklichkeit , Sendung , Freiburg i. Br.: Herder 2011, 293: “Die Sendung der Kirche ist der Kirche in ihrer Gesamtheit und somit allen Christen gemeinsam anvertraut. Niemand ist nur Objekt, alle sind auch Subjekt in der Kirche.” 20 Wilfrid Napier, ‘What Made Synod 2014 and 2015 So Interesting? Collegiality and Synodality!’, The Jurist 76 (2016), 327-338; 329.