Perspectief 2017-37

Perspectie 64 Geert van Dartel en paus Paulus VI (Jeruzalem 1964) en zonder de gelijktijdige opheffing van het Anathema in Istanboel en Rome op 7 december 1965, zouden dergelijke prille processen nooit een kans gekregen hebben. Natuurlijk, de oecumenische vriendschap tussen de oecumenische patriarch van Constantinopel en paus van Rome is hoe sterk deze ook is, niet de allesbepalende factor op de weg naar het herstel van eenheid. Al vanaf de 15 e eeuw en vooral na 1589 als het Patriarchaat van Moskou wordt opgericht speelt de Russisch Orthodoxe Kerk een zeer belangrijke rol in de verhoudingen tussen de Kerk van Oost en West. Herstel van de volle gemeenschap die vanwege de voortgang in de oecumenische dialoog tussen orthodoxe en katholieke theologen niet ondenkbaar is, kan niet gerealiseerd worden zonder de instemming en betrokkenheid van het patriarchaat van Moskou. En in de relatie Rome-Moskou is nog veel verzoeningswerk te doen. Daar zitten momenteel de grootste hindernissen. Eén van mijn historische helden is de 17 e eeuwse Kroatische, katholieke priester Juraj Križanić (1618-1683). In 1647 reisde hij voor het eerst naar Moskou met het doel de Unie van de Orthodoxe Kerk met Rome te bepleiten. In 1659 reisde hij opnieuw naar Moskou, nu voor een langer verblijf. Križanić geloofde in de Slavische verbondenheid en hoopte dat de Russische Tsaar een rol zou spelen bij de bevrijding van de Slavische volkeren van het Osmaanse juk. In 1661 raakte hij echter in ongenade en werd verbannen naar Tobolsk in Siberië. Daar schreef hij werken over de grammatica van de Slavische taal, over de politiek en over de geschiedenis van Siberië. In 1676 kwam hij vrij. Zijn vaderland bereikte hij niet meer. In 1683 reisde hij mee met de troepen van de Poolse koning Jan Sobieski III naar Wenen die daar de strijd aan ging om Wenen van de Osmaanse belegering te ontzetten. Voor de muren van Wenen is Juraj Križanić gesneuveld. Het enige bericht van zijn dood bij het beleg van Wenen is opgetekend in het werk Noord- en Oost-Tartariye van de Amsterdamse Ruslandvaarder en burgemeester van Amsterdam, Nicolaas Witsen (1641-1717).