Perspectief 2017-37

2017-37 De spiritualiteit van Luther in oecumenisch perspectief 23 Reag eer Als kind was hij natuurlijk ook wel opgegroeid met Mariadevotie. Maar omdat hij God alle eer wilde geven, kreeg Maria in zijn theologie toch een wat andere plek. Bidden tot Maria, dat zag Luther eigenlijk niet zo zitten, al erkende hij wel, dat God via Maria grote dingen had gedaan. Luther heeft zich grondig met Maria beziggehouden en een prachtig commentaar op het Magnificat geschreven. 6 Maar tot de fundamentele inzichten van zijn theologie behoorde ook de overtuiging, dat de aandacht van Maria naar Christus moest worden verlegd. Nadat hij in dat onweer de heilige Anna had aangeroepen, besloot hij monnik te worden. Had hij soms meer met de heilige Anna dan met de heilige Maria? Luther beleefde de eucharistie heel intens, sterk en heilig. Zo sterk, dat hij ontzettend zenuwachtig was toen hij voor de eerste keer de mis mocht opdragen. Hij zou later een andere kijk op het misoffer ontwikkelen en hij zou de term 'avondmaal' invoeren, een woord dat helemaal niet in de Bijbel voorkomt. Gelovigen ontvingen voortaan niet alleen de hostie, maar brood én wijn, zoals de hervormer van Bohemen Johannes Hus dat vóór hem ook al had bepleit. Luther was zeker wel bekend met mystiek en kon dat in zijn jonge jaren ook waarderen. Met de werken van Bernard van Clairvaux, Johannes Tauler, een leerling van meester Eckhart en het werk Theologia Deutsch, dat Luther ten onrechte aan Tauler toeschreef, was hij vertrouwd. Mystieke taal was Luther dus niet vreemd. De Lutherse theoloog Hans-Martin Barth geeft daarvan een goed voorbeeld. dat hij vond in een preek van Luther over Mattheüs 3:17 (de doop van Jezus). God zegt daar: "Dit is mijn geliefde Zoon". " Met deze woorden maakt God de hele wereld blij-lachend en vrolijk en overgiet de hele creatuur met zuivere goddelijke zoetheid en troost. Zou je hart niet van vreugde in honderdduizend stukken breken? Zo zou de mens een blik in de afgrond van Gods vaderhart werpen ". 7 Dit is mystieke taal. En in die paar zinnen komen grote mystieke 6 Het Magnificat, vertaald en uitgelegd door Maarten Luther , in het Nederlands vertaald door Anno Lampe en Samuel IJsseling, Hilversum-Antwerpen: Paul Brand, 1966. Met nawoord ter verklaring van Samuel IJsseling. 7 In einer Predigt über "Dies ist mein lieber Sohn" führt er aus: "Mit diesen Worten macht Gott aller Welt Herz lachend und fröhlich und durchgießt alle Kreatur mit lauter göttlicher Süßigkeit und Trost... Nun wie könnte sich Gott mehr ausschütten und lieblicher und süßer dargeben? Müsste uns da nicht das Herz ''vor Freude in hunderttausend Stücke zerspringen?" Denn da würde der Mensch "in den Abgrund des väterlichen Herzens sehen". H.-M. Barth, ' Mystik bei Luthe r', in: Luther, Zeitschrift der Luther-Gesellschaft 88 (2017) 1, 48-58, 55.