Perspectief 2014-24

2014-24 De dynamische receptie van het Concilie van Trente binnen de Kerk van Utrecht19 Reag eer wat er uiteindelijk in de verklaring (de zgn. “bisschopsverklaring” van 1889) terecht komt met betrekking tot Trente: Wir nehmen das Konzil von +Trient nicht an in seinen Entscheidungen, welche die Disciplin betreffen, und wir nehmen seine dogmatischen Entscheidungen nur inso- weit an, als sie mit der Lehre der alten Kirche übereinstimmen. 31 Voor de Nederlandse katholieke kerk was dit een flinke herziening van haar 18 de eeuwse standpunt, 32 dat echter goed in de lijn past die sinds het midden van de 19 de eeuw inge- slagen was. 33 Deze formele vaststelling echter, behoefde nog wel receptie door de kerk. Dit gebeurde langzaam. Bijvoorbeeld in relatie tot de oecumenische betrekkingen met Anglicanen (en Orthodoxen) die in 1889 steen des aanstoots waren voor de Nederlandse katholieken duurde het tot in de jaren ’20 van de 20 ste eeuw totdat zij overgingen tot een formele verklaring waarin de weg vrij gemaakt werd voor dialoog met Anglicanen (1925) en Orthodoxen (1922). 34 Dit gebeurde uiteindelijk in een tweetal verklaringen, waarvan met name de eerste interessant is omdat daarin expliciet wordt ingegaan op het tweede provinciaal concilie van Utrecht dat nu net ten opzichte van de Orthodoxie een zeer ne- gatief standpunt ingenomen had. De verklaring die in het blad De Oud-Katholiek verschijnt is op 7 juni 1922 gedateerd en gaat uit van aartsbisschop Kenninck. 35 Hij gaat direct in op het provinciale concilie van 1763 en spreekt begrip uit voor de benarde situatie van de katholieke kerk in de achttiende eeuw en het toenmalig besef van het Romeinse opper- gezag in de kerk en de functie van Rome als centrum van eenheid. Dit besef leidde destijds 31 Citaat uit de bisschopsverklaring van 1889, zie: http://www.utrechter-union.org/pagina/33/an- hang e n de publicatie in verschillende talen in: Urs von Arx/Maja Weyermann (red.), Statut der Internationalen Altkatholischen Bischofskonferenz (IBK). Offizielle Ausgabe in fünf Sprachen [Bei- heft Internationale Kirchliche Zeitschrift 91] (Bern: Stampfli, 2001). 32 Zie, e.g., Hallebeek, Recht , 127. 33 Zie, e.g., Schoon, Cleresie , 715-716. 34 Zie uitvoeriger: Smit, Ecclesiologies , 222-226. Voor de verklaring m.b.t. de Anglicanen, zie: Fran- ciscus Kenninck, ‘Der Erzbischof von Utrecht an den Erzbischof von Canterbury über die anglikanischen Weihen,’ Internationale Kirchliche Zeitschrift 15 (1925), 65. 35 Deze verklaring past bij zijn positie tussen ‘Cleresie’ en ‘Oud-Katholieke Kerk van Nederland,’ zie: Theo Clemens, ‘ Franciscus Kenninck (1859-1937): aartsbisschop tussen Oud-Bisschoppelijke Clerezie en Oud-Katholieke Kerk,’ Trajecta 10 (2000), 16-37.