Perspectief 2013-19

45 ping van het Woord en van de Heilige Geest. In deze theologische begripsbepaling zijn de notae ecclesiae van belang. Katholiciteit wordt vanuit de patristiek (Ignatius van Antiochië) gedefinieerd vanuit de volheid en de omvattendheid van de verlossing in Christus. De Kerk is de plaats en het instrument van Gods reddende en levengevende aanwezigheid. De Kerk is een gemeenschap waarin door alle tijden heen en op alle plaatsen, de heilige Geest de gelovigen laat deelnemen in Christus’ leven en redding, ongeacht hun geslacht, ras of sociale positie. 104 Deze overeenstemming is de basis voor de behandeling van de moeilijke vragen over de historiciteit van de Kerk en over de ordening van het kerkelijk leven. In het hoofdstuk over de weg van de Kerk door de geschiedenis worden vragen gethematiseerd als: welke invloed heeft de geschiedenis op het zelfverstaan van de Kerk? Als eschatologische realiteit anticipeert de Kerk op het Koninkrijk Gods, maar als historische realiteit staat ze voortdurend bloot aan de ambiguïteiten van de menselijke geschiedenis. Het is duidelijk dat de kerken zelf de historiciteit van de Kerk verschillend beoordelen. Sommige kerken, zoals de Rooms-katholieke Kerk, houden ondanks de ambiguïteit van de geschiedenis vast aan het beeld van de Kerk als werkzaam teken of sacrament. Andere kerken, vooral reformatorische, verwerpen het gebruik van de term sacrament voor de kerk. Een zelfde onderscheid doet zich voelen ten aanzien van de vraag hoe de realiteit van de zonde in de Kerk moet worden verstaan en uitgedrukt. Voor de Rooms-katholieke Kerk en de Orthodoxe Kerken staat de heiligheid van de Kerk voorop en kan de Kerk als zodanig niet zondigen. Andere kerken zijn van opvatting dat ook de Kerk, verstaan als een gemeenschap van leden, wel degelijk kan zondigen en dat de zonde de Kerk als zodanig kan aantasten. Ook de praktische betekenis van de notae ecclesiae wordt ter discussie gesteld. De eenheid, de heiligheid, de katholiciteit en de apostoliciteit van de Kerk staan op gespannen voet met de historische ontwikkelingen waarin zich allerlei ontsporingen hebben voorgedaan. Andere belangrijke vragen gaan over de weg naar volledige gemeenschap: hoe is de reeds ervaren gemeenschap in Christus (teken van katholiciteit) vol te houden met het gegeven dat de kerken de volledige gemeenschap nog niet hebben hersteld? Wat is de balans tussen gemeenschap en verscheidenheid in de ene Kerk? Wat zijn de grenzen aan de verscheiden- heid? En welk perspectief biedt het model van de Kerk als gemeenschap van lokale kerken? Is het zo dat de volle gemeenschap ( communio ) wordt gerealiseerd wanneer kerken in staat zijn om in elkaar de ene, heilige, katholieke en apostolische Kerk in heel haar volheid te erkennen? Ten aanzien van de ordening van het kerkelijk leven hebben de kerken elkaar op grote lijnen gevonden. Binnen de brede overeenstemming over het apostolische geloof, de sacramenten van Doop en Eucharistie, het ambt van alle gelovigen, het ambt van de gewijde bedienaren, het bisschopsambt, conciliariteit en primaatschap, zijn er weliswaar nog significante verschillen, maar ze staan in een kader waarbinnen dialogen, multilateraal en bilateraal, zinvol worden gevoerd. Protestantse katholiciteit In de protestantse theologie in Nederland werkt het hernieuwde, brede besef van katholiciteit door. Dit blijkt uit twee recente publicaties: een bundel essays onder redactie van dr. J. Kronenburg en dr. R. de Reuver én een volledige ecclesiologie van dr. A. van de Beek. In beide publicaties wordt de Protestantse Kerk in Nederland aangemoedigd zich rekenschap te geven van haar katholieke oorsprong en roeping. De Protestantse Kerk in Nederland ontstond in 2004 uit de eenwording van de Nederlands Hervormde Kerk, de Gereformeerde Kerken in Nederland en de Evangelisch-Lutherse Kerk in het Koninkrijk der Nederlanden. Er is een lang proces van dialoog en overleg aan vooraf 104 Op.cit. , bladz. 91-92