Perspectief 2013-19

37 Altijd ‘Altijd’ ziet op traditie, op de continuïteit met het apostolische getuigenis. We mogen geloven dat God de kerk niet heeft losgelaten in de eeuwen na de opstanding van Christus en de uitstorting van de Heilige Geest. De kerk is het enige lichaam dat echt geschiedenis kent. De kerk komen we in de hoge ruimte van de eeuwen tegen. De kerk is echt democratisch want daar spreekt het voorgeslacht mee. Ook daarom is de kerk nooit helemaal van de eigen tijd. De kerk die katholiek is, is van alle tijden en daarom niet helemaal van de eigen tijd. Gelukkig maar, want als je als mens alleen maar met je eigen tijd bent getrouwd, ben je morgen de weduwe ervan. We zullen nog hard een instituut nodig hebben waarin de adem van de eeuwen voelbaar is. ‘Altijd’ heeft te maken met de inhoud van het geloof en de wijze van leven, met de kerkelijke traditie en de continuïteit daarin. Hoe zit het met dit ‘altijd’ als het gaat om de geloofspraktijk van een protestantse kerk? Deze kerk is, het valt niet te ontkennen, ook een breuk. Ik geloof dat Gods werk ook breuken kent, dat God niet een conservator is en dat er soms weer over de eeuwen heen een vonk springt van het apostolische getuigenis. Duur alleen is geen argument en traditie evenmin. De sprong van Petrus naar Paulus was ook niet gering. Een groot accent op apostolische successie zoekt mijns inziens de continuïteit teveel in het menselijk handgebaar. God kan zo nodig uit stenen christenen maken. Er is soms hogere continuïteit. Dat mag echter geen reden zijn om maar te breken en het mag al helemaal geen reden zijn om te menen dat God oude takken heeft weggebroken om nieuwe takken in te planten. En ook al worden er oude takken afgebroken, niet de tak draagt de boom, maar de boom de tak. En daarom dient het protestantisme zich te verantwoorden en kan ze in concreto geen Protestantse Kerk zijn zonder het gesprek met Rome. Dat kan op basis van vijftien eeuwen gedeelde kerkgeschiedenis. Protestanten hebben teveel kerkje gespeeld, alsof God vooral van breuken houdt. De kerkscheuring in de 16 e eeuw is een ramp en er is veel rampspoed van uitgegaan. De Katholieke Kerk zijn we aan twee kanten, aan die van Rome en aan die van Reformatie, kwijt geraakt. Het is niet katholiek om de katholiciteit aan één van beide kanten te claimen. Rome is het oniet, ze is te Rooms. Maar de Protestanten zijn het ook niet, ze zijn te protestants. Momenteel beleven we niet altijd gelukkige tijden met elkaar. Een gedeelde avondmaals- viering zit er nu niet in. Dat is frustrerend, maar het is wat mij betreft geen goede zaak mokkend in een protestants hoekje te gaan zitten. Hoe zit het eigenlijk met onze avond- maalsviering? Hoe serieus hebben we de gemeenschappelijke vieringen eigenlijk zelf genomen? Hoeveel drang zat er achter om werkelijk tot eenheid te komen? En buiten dat: onze Protestantse Kerk zal zich door Rome de vraag moeten laten stellen in hoeverre we niet schrijnend de persoonlijke gezagsdrager missen en een raar soort allergie voor gezag hebben ontwikkeld. Hoe zit het dan met het gezag van Christus? Valt dat samen met dat van ons geweten of met de lokale kerkenraad? Dat is wel erg smal. In hoeverre zijn we niet plat? Plat protestants, met al onze leer- en strijdgesprekken waaruit op een dag alle mystieke diepte is verdwenen. Plat in onze moraal, die nergens meer iets dwars en onaangepast heeft. Plat in onze manier waarop we met het avondmaal omgaan als was het een clubmaaltijd waarin we onze gemeenschapszin vieren. Plat soms in onze leer waardoor we de heilige huiver voor het mysterie van de Drie-ene God zijn kwijtgeraakt. ‘Altijd’ wil zeggen dat je als protestant deze vragen serieus hebt te nemen. Allen En slotte het ‘allen’. Op een merkwaardige manier komt in het manifest ineens het geheel van de menselijke samenleving te voorschijn en de inzet voor een humanitaire orde. Dat is mij best, maar het hinkt er op een zeer merkwaardige wijze achteraan. Alsof er op het einde met schrik wordt gedacht dat het toch niet alleen om de kerk gaat. Allen, als het gaat om katholiciteit, betekent: kerk zijn voor allen en niet ‘zoektocht naar een andere kwaliteit van