Perspectief 2012-18

Perspectief, Digitaal Oecumenisch Theologisch Tijdschrift Katholieke Vereniging voor Oecumene, nr. 18, december 2012 16 De kritische lezing van de Bijbel Het aanvaarden van de wetenschappelijk-kritische benadering van de Bijbel is wijd verbreid door de publicatie van de ‘Oorsprong van de soorten’ door Charles Darwin (1859). Darwin is een anglicaanse leek die geleidelijk aan zijn geloof verloor. Ook al was de eerste anglicaanse reactie op dit boek aanvankelijk enkel een grote verontwaardiging, later kreeg Darwin een doctoraat honoris causa aan de Universiteit van Cambridge, mondiaal het epicentrum van de anglicaanse eruditie, en werd zijn stoffelijk overschot bij zijn overlijden in 1882 bijgezet in het nationaal mausoleum van de abdij van Westminster. Na Darwin werd principieel aanvaard dat de wetenschappelijke studie van en kritiek op de Bijbel op intellectueel en universitair niveau noodzakelijk zijn. Zo bestudeert men de Bijbel op zich en stelt er historische, literaire, archeologische en filosofische feiten vast en verklaart men de ontwikkeling van de christologische dogma’s vanuit de historische studie van de primitieve Kerk. Men neemt de analyses in Van de leiding van de Kerk van Richard Hooker uit 1594 terug op, rationele thesissen die in zijn tijd vlug waren vergeten en later opnieuw werden opgegraven, waarin de anglicaanse theoloog de theologische functie van de rede (in het Grieks logos ) in geloofszaken onderstreept, vooral om het onderscheid tussen ‘het wezenlijke’ (datgene wat de Bijbel expliciet leert) en ‘het niet wezenlijke’ (daar waar de Bijbel ons vrij laat zelf te beslissen) te maken. We stellen vast dat de kritische studie van de Bijbel in het anglicanisme wordt gezien als een menselijke, wetenschappelijke verplichting. In het universitaire milieu dient men deze lezing te bevorderen. Nochtans, de echt kerkelijke lezing van de Bijbel – daar waar de Kerk zich heel actief op dient toe te leggen – is de christologische lezing. De christologische lezing van de Bijbel Door anglicanen, zoals door andere christenen, wordt de Bijbel gezien als het Woord van God. Het anglicanisme begrijpt dit uitdrukkelijk christologisch: Christus is zelf het Woord van God. Zoals staat in het tweede geloofsartikel: “De Zoon, die het Woord van de Vader is, geboren uit de Vader voor alle tijden, ware God, eeuwig, en van dezelfde substantie als de Vader, heeft de menselijke natuur aangenomen in de schoot en uit de substantie van de Heilige Maagd”. Het is dus juister, of ten minste meer anglicaans, te zeggen dat Jezus het Woord van God is. De Bijbel is het sacrament van het Woord van God, zoals de eucharistie het sacrament is van het Lichaam en Bloed van Christus. Zoals we hiervoor zeiden is het ook mogelijk en wenselijk de Bijbel te bestuderen als antieke literatuur. Maar vanuit kerkelijk oogpunt krijgt de hele Bijbel een christologische betekenis, zoals in het zevende geloofsartikel staat: “Het Oude Testament is niet tegengesteld aan het Nieuwe; want zowel in het Oude als in het Nieuwe Testament wordt het eeuwig leven aan de mens geschonken door de verdiensten van Jezus Christus, die de enige middelaar is tussen God en mens, daar Hij zelf zowel God als mens is”. Als geïnspireerde tekst is de Bijbel dan ook christologisch geïnspireerd. Een kritische lezing van de Bijbel biedt ons een fascinerende kijk op de antieke wereld, op het leven van de apostelen, op de joodse cultus - dat is onmisbaar. Maar op het ogenblik dat we van een kritische lezing overgaan naar een door de Heilige Geest geïnspireerde lezing wordt de christologische betekenis van de tekst onthuld. Het anglicanisme geeft de voorkeur aan deze christologische lezing. Dit verklaart de uitdrukkelijke prioriteit die er in de anglicaanse cultus wordt gegeven aan de lezing en de uitleg van het evangelie. Besluit: de kritische en christologische lezing van de Bijbel met elkaar verbinden Zo kunnen we de ‘ideale’ anglicaanse benadering van de Bijbel zien als een verbinding van de kritische en de christologische lezing. De kritische lezing maakt het ons mogelijk de evolutie te zien in de leer over Christus in het Nieuwe Testament, vertrekkend vanuit de