Perspectief 2011-14

Perspectief, Digitaal Oecumenisch Theologisch Tijdschrift Katholieke Vereniging voor Oecumene, nr. 14, december 2011 25 Oud-katholieken, nieuwe katholiciteit? notities over jodendom, missie en katholiciteit bij een boek van mgr. Joris Vercammen 36 door Marcel Sarot Inleiding Het is mij een vreugde en een voorrecht, te mogen reageren op het prachtige boek van mgr. dr. Joris Vercammen. Als ik het kort zou moeten karakteriseren, dan zou ik zeggen dat het in dit boek in de kern gaat om de identiteit van de christelijke traditie, de christelijke kerk ook, tussen aan de ene kant de vroege kerk, waarop de kerk steeds weer terug wil grijpen om zichzelf te blijven, en aan de andere kant de hedendaagse cultuur. De kunst is het, zo lijkt mgr. Vercammen ons te willen voorhouden, om allebei te doen: luisteren naar de cultuur en luisteren naar de vroege kerk. En vervolgens moet men ze dan bij elkaar brengen. Het boek is niet een kille, wetenschappelijke analyse. Mgr. Vercammen zegt zelf in het boek, dat het het midden houdt tussen een meditatie en een preek. Het gaat dus niet om wetenschappelijk onderzoek of afstandelijke observaties, maar om een geloofstekst waarin de auteur zelf ook niet buiten schot blijft. Mgr. Vercammen schrijft sensitief en intelligent over geloof en ongeloof, spiritualiteit, vrijheid en gebondenheid, over het belang van kerk en over het belang van de vroege kerk, over roeping, overgave, gastvrijheid en de drie ene God. Voor een christen, van welke denominatie ook, is hier meer te herkennen dan te kritiseren. Ik ben er van overtuigd dat dit boek met vrucht kan worden gelezen kan, en met nog meer vrucht in leesgroepjes kan worden besproken. Want vaak zit er meer in de tekst dan je er bij eerste lezing uithaalt, en dan is samen lezen en bespreken een passend middel om de rijkdom van een tekst bloot te leggen. Mgr. Vercammen brengt zijn overwegingen met de nodige bescheidenheid. Enerzijds zou dat ermee te maken kunnen hebben dat de gezagsaanspraak van een oud-katholieke aartsbisschop niet absoluut is. Daarover laat het boekje geen twijfel bestaan. Anderzijds krijg ik de indruk, dat Vercammen de inzichten die hij hier aanbiedt, niet met bisschoppelijk gezag wil bekleden. Hij schrijft immers: ‘Ik zal proberen uiteen te zetten wat het, volgens mij , betekent om een oud-katholiek christen te zijn’ (mijn cursivering. 37 Maar hij gaat daarbij niet zover als de Paus, die in zijn Jezusboeken expliciet zegt dat hij ze als theoloog schreef, niet als Paus, en dat ze mogen worden weersproken. Uit het feit dat ik ben uitgenodigd om een rooms-katholieke reactie te geven, maak ik echter op dat kritiek niet als ongepast zal worden beschouwd. Ik zal de vrijheid nemen niet alleen mijn instemming, maar ook mijn kritiek tot uitdrukking te brengen. Op drie punten zal ik kritische vragen stellen bij dit boek. Het betreft één punt dat in dit boekje een bijrol vervult, namelijk de visie op het jodendom, en twee punten van meer centraal belang: de visie op missie of zending en de opvatting van katholiciteit. Mgr. Vercammen’s visie op het jodendom Dat ik op mgr. Vercammen’s visie op het jodendom inga, hoewel die eigenlijk geen rol van betekenis vervult in zijn boek, heeft twee redenen. (1) Welke visie een christen op het jodendom heeft, is van groot belang. Christelijk antijudaïsme en antisemitisme – waarbij ook mijn eigen kerk boter op het hoofd heeft – hebben bijgedragen aan een klimaat waarin de 36 Joris Vercammen, Oud- en nieuw- katholiek: De spirituele zoektocht van die andere katholieken, Nijmegen, Valkhof Pers, 2011 37 Ibidem, blz. 14