Perspectief 2011-14

Perspectief, Digitaal Oecumenisch Theologisch Tijdschrift Katholieke Vereniging voor Oecumene, nr. 14, december 2011 18 vanuit katholiek perspectief (van welke aard ook) – eigenlijk – ook een bijdrage aan katholieke theologie in het algemeen. 27 Geen kerk of traditie kan er immers onderuit: niet niet alleen op de wereld te zijn, maar zelfs op de wereld te zijn met andere kerken en tradities, die menen dezelfde traditie voort te zetten ofwel hetzelfde ‘erfgoed te delen’, zoals het in een rooms-katholiek – oud-katholiek dialoogdocument, dat op verzoek van de Katholieke Vereniging voor Oecumene tot stand kwam, wordt genoemd. 28 Als het goed is, wordt een bijdrage tot katholieke theologie dan ook in algemeen katholiek verband besproken en, gezien het confessionele landschap, betekent dat: in oecumenisch verband. Dit hoort bij het karakter van katholieke theologie als theologie, die in verschillende tradities bestaat. Het hoort ook bij het karakter van de theologiebeoefening en de ambtsopvatting zoals die binnen de Oud-katholieke Kerk van Nederland, en andere katholieke kerken maar dat is niet het onderwerp van deze bijdrage, bestaat. 29 De vorm van een zoektocht: katholieke theologiebeoefening en katholiek ambt Wanneer de plaats van oud-katholieke theologie, en daarmee ook van Oud- en nieuw- katholiek, binnen het theologisch (en kerkelijk) landschap kan worden beschreven zoals zojuist gedaan, dan is een verdere vraag, die van belang is, wat nu de vorm is van de ‘spirituele zoektocht’ waarvan in het boek van Vercammen sprake is. Theologische waarheidsvinding en het bijbehorende proces kunnen immers op verschillende manieren plaatsvinden en worden gestructureerd. Eén van de kenmerken van oud-katholieke (en iedere andere) ecclesiologie, en daarmee van oud-katholieke identiteit en spiritualiteit, is dan ook niet alleen de opvatting over wat de kerk nu eigenlijk is, maar ook hoe meningsvorming (of ‘waarheidsvinding’) in de kerk en de daarop opbouwende besluitvorming tot stand komen. 30 Zowel het boek Oud- en nieuw- katholiek als het symposium op 14 oktober maken deel uit van dit proces. Om deze reden is het van belang dit proces vanuit (oud-)katholiek perspectief te schetsen. Vanuit oud-katholiek perspectief is de kerk gemeenschap met Jezus Christus en op die manier tegelijkertijd een gemeenschap van mensen die Christus navolgen. 31 Deze navolging van Jezus Christus als de eigenlijke voorganger op de weg naar God gebeurt als gemeenschap die in haar midden weer menselijke voorgangers kent, die op een bijzondere manier het initiatief nemen om deze gemeenschap als lichaam van Christus te doen groeien en stappen te laten zetten op de weg van de navolging. 32 Bisschoppen zijn bij uitstek zulke menselijke voorgangers. Ze zijn door de Geest en de Kerk gekozen en gewijd om als voorganger de Kerk te dienen, letterlijk als liturgisch voorganger, en, daaruit voortvloeiend, ook als organisator van het kerkelijk leven in een bisdom en als theologisch voordenker en participatie van een kerk aan het gehele heil, primair is ten opzichte van de kwantitatieve katholiciteit, de wereldwijde uitbreiding van de kerk, die een afgeleide is van het eerste. 27 Zie hiervoor ook de oudere dogmatiek van de hand van aartsbisschop Andreas Rinkel, Dogmatische theologie. Amersfoort, 1956, die in de inleiding op zijn werk benadrukt, dat hij in eerste instantie katholieke , niet (op een confessionele manier) oud - katholieke theologie wilde bedrijven. Voor hem gold dat goede katholieke theologie gewoon oud-katholieke theologie was en omgekeerd. 28 Het gezamenlijk erfgoed in vreugde delen. Advies aan het bestuur van de Katholieke Vereniging voor Oecumene inzake de verhouding tussen de Oud-katholieke en de Rooms-katholieke Kerk in Nederland. ’s Hertogenbosch, 2004 29 Oud-katholieke theologie, zoals deze zich in de 20 ste eeuw heeft ontwikkeld, heeft zich, in het bijzonder ook wanneer het om theologische vernieuwing en verdieping ging, met name in oecumenische discussies, of naar aanleiding daarvan, verder ontwikkeld. Zie bijvoorbeeld de relevante hoofdstukken in: Mattijs Ploeger, Celebrating Church. Ecumenical Contributions to a Liturgical Ecclesiology. Netherlands Studies in Ritual and Liturgy 7, Tilburg, Liturgisch Instituut, 2008; Peter-Ben Smit, Old Catholic and Philippine Independent Ecclesiologies in History. The Catholic Church in Every Place. Brill, Leiden, 2011 30 Zie in dit kader ook het recente handboek van Jan J. Hallebeek, Canoniek recht in ecclesiologische context. Een inleiding tot het kerkelijk recht van de Oud-Katholieke Kerk van Nederland. Publicatieserie Oud-katholiek Seminarie 49, Amersfoort / Sliedrecht, Oud-katholiek Boekhuis / Merweboek, 2011 31 Zie voor het volgende bijvoorbeeld Ploeger, Celebrating , blz. 502-504 32 Zie voor de nadruk op ambt en initiatief bijvoorbeeld Urs von Arx, Was macht die Kirche katholisch?