Perspectief 2011-12

Perspectief, Digitaal Oecumenisch Theologisch Tijdschrift Katholieke Vereniging voor Oecumene, nr. 12, juni 2012 36 De eucharistie, het sacrament van de eenheid dat ons verdeelt door Adelbert Denaux Mij is gevraagd enkele slotbeschouwingen te brengen aan het einde van dit boeiende oecumenische symposium naar aanleiding van het verschijnen van het boek van onze collega, dr. Ton van Eijk, Eucharistie. Het woord en het brood , in de reeks Theologische Perspectieven van de Faculteit Katholieke Theologie. Ik dank de organisatoren van dit symposium voor de uitnodiging en het is niet zonder enige schroom dat ik als laatste het woord neem, na het interessante referaat van collega dr. Ton van Eijk en de co-referaten van dr. Gerrit van der Kamp en dr. Mattijs Ploeger te hebben gehoord. Ik heb met veel interesse je boek gelezen. Het getuigt van een grote vertrouwdheid met de theologische problematiek van de eucharistie en met de oecumenische dialogen die daarover hebben plaatsgevonden. Het getuigt ook van een grote luisterbereidheid naar wat zich in diverse hoeken afspeelt en van een besef van de genuanceerdheid van de oecumenische problematiek terzake. Het getuigt tevens van realisme, omdat je terdege beseft dat bepaalde stellingnamen of beslissingen van kerken, niet alleen van de Rooms- katholieke Kerk trouwens, de groei naar zichtbare eucharistische communio steeds moeilijker, zo niet onmogelijk lijken te maken. En tenslotte getuigt je boek van je gelovig en creatief optimisme, doordat je toch weer een mogelijke uitweg uit de impasse ziet, namelijk de oecumenische toepassing van de praktijk van de ‘geestelijke communie’ of het manducare Christum . Uw studie poogt in het reine te komen met een ‘anomalie’, of moet ik zeggen een ‘schandaal’, waarmee we als christenen worden geconfronteerd, namelijk dat de eucharistie, die in wezen het sacrament van de eenheid is, het voorwerp is van verdeeldheid onder christenen, met het gevolg dat we niet samen aan de tafel des Heren kunnen aanzitten. Daarom noem je je boek een ‘drama’, en wel een drama in drie bedrijven, die je in je referaat treffend hebt beschreven. Het eerste bedrijf is positief en stemt tot hoop: de oecumenische dialoog over de eucharistie heeft tot verregaande overeenkomsten tussen de kerken geleid. Het tweede bedrijf beschrijft de crisis: gezien de wezenlijke band tussen eucharistie en ambt, en gezien de grote onenigheid tussen kerken aangaande de ambtsopvatting, dreigt de genoemde positieve overeenkomst dode letter te blijven en niet bij te dragen tot een grotere eucharistische communio tussen christelijke kerken. Het derde bedrijf probeert een peripetie te bewerkstelligen. Het is een creatieve poging - ik zeg niet om uit de impasse te geraken, maar om die op zijn minst te relativeren, althans in de ogen van de auteur van het boek. Of het ook in andermans ogen zo is, is minder duidelijk als we de twee coreferaten van vandaag beluisteren. Ik wil bij elk bedrijf even stilstaan en mijn eigen opmerkingen maken. Ik doe dit vanuit mijn persoonlijke oecumenische ervaring, die onder meer is getekend door jarenlange contacten met de Anglican Communion en mijn lidmaatschap van de officiële dialoog tussen de wereldwijde Anglicaanse Gemeenschap en de Rooms-katholieke Kerk, genaamd ARCIC. Mijn inbreng kan zo een aanvulling zijn bij wat vanwege protestantse en oud-katholieke zijde al is ingebracht. 1. De positieve resultaten van de oecumenische dialoog Terecht stel je in je boek vast dat inzake de maaltijd van de Heer de bij het oecumenische gesprek betrokken kerken een grote mate van overeenstemming hebben bereikt. Dit blijkt bijvoorbeeld uit het Lima- of BEM rapport van de theologen van Faith and Order , of uit de resultaten van een aantal bilaterale dialogen, zoals samengevat in het overzicht van Kardinaal Walter Kasper, Harvesting the Fruits . Het is voor iedereen duidelijk dat deze consensusteksten niet het product zijn van kleine groepjes theologen die in de ivoren torens van hun respectievelijke dialoogstructuur werkzaam waren. Neen, eigenlijk is de vooruitgang van de oecumenische dialoog het resultaat van een aantal vernieuwingsbewegingen, die in