Perspectief 2011-11

Perspectief, Digitaal Oecumenisch Theologisch Tijdschrift Katholieke Vereniging voor Oecumene, nr. 11, maart 2011 26 Maar als God in het sacrament leeft, wat moeten we dan doen om het sacrament te laten werken? Hoe zouden we zelfs kunnen zeggen dat het sacrament niet werkt? Hier raken we precies de kern van de zaak. Wat is de band tussen geloof en sacrament? Hoe is Christus aanwezig in de sacramenten? En, in mijn ogen nog belangrijker: Hoe kunnen we door Hem worden geraakt? Hier stelt zich een probleem. Zich door God laten raken is een zeer persoonlijke zaak die veronderstelt dat men zich laat aanraken, en wij zijn niet altijd klaar en staan niet altijd open voor deze intimiteit. Als de godsdienst van de hersenen neerdaalt in het hart, kan dat bedreigend zijn voor de persoon en minder gemakkelijk te controleren. Het is soms wat ironisch dat velen buiten de Kerk op zoek zijn naar het ervaren van het transcendente, terwijl zij die binnen de Kerk staan helemaal niet zeker zijn dat ze werkelijk de levende God willen ontmoeten. Een intellectuele godsdienst is wat meer rustgevend! Maar deze bij uitstek persoonlijke kwestie wordt theologisch, omdat onze theologie ons een geloof in een persoonlijke God heeft aangereikt. De moeilijkheid bestaat erin dat het zich toe-eigenen van deze realiteit, die we theologisch hebben verwoord, niet een theologische opdracht is. Het gaat immers om een bij uitstek persoonlijke opgave. Daarom meen ik dat wij met veel meer aandacht dienen te luisteren naar die stromingen binnen het christendom, die de persoonlijke ervaring op de voorgrond stellen. Ontegensprekelijk worden er uitwassen en twijfelachtige praktijken geassocieerd met sommige evangelicale en pentecostalistische stromingen binnen het christendom. Een sacramentoloog vindt het nochtans merkwaardig dat deze expressies van het Lichaam van Christus, ook al zijn ze van een minimaal sacramenteel gehalte, toch heel populair zijn bij gelovigen met een levendig en aanstekelijk geloof. Misschien raakt dat dikwijls niet de intellectuelen, toch lijkt deze vorm van christelijk leven op krachtige wijze de werkelijkheid van de verrezen Christus over te brengen aan juist dit type mensen die Christus zelf probeerde te bereiken. Zou er in deze bewegingen een sacramentele theologie verscholen kunnen liggen, die ons kan inspireren? 4. Een anglicaanse sacramentele theologie Het moge nogmaals duidelijk zijn dat ik geen systematische voorstelling wil geven van een anglicaanse leer over de sacramenten. Ik ben eerder geïnteresseerd in een speculatieve theologie, meer dan in een dogmatische. Nochtans, ter herinnering, sta me toe even een bekende anglicaan te citeren en dan verder te gaan. Bisschop Jewel, beschermer van Richard Hooker, schreef als inleiding op zijn traktaat over de sacramenten het volgende: “Wat ik hier wil zeggen komt niet van mij, maar van de kerkvaders, niet de meest recente, maar de oudste. … Ik ben slechts een duimhoog. Zij daarentegen zijn de heldere en fonkelende sterren. Ik toon ze u enkel opdat u ze zou zien. Moge God ons de genade schenken ze echt te zien en mogen we op onze weg door hen worden geleid en georiënteerd”. 68 Vanaf het begin hebben anglicanen altijd beweerd katholieken te zijn! Maar zoals Avis zegt, “De anglicanen geloven niet dat God Thomas Cranmer, John Jewel of Richard Hooker ‘heeft doen opstaan’… met het oog op de openbaring van een heilswaarheid of om de kerk te hervormen”. 69 En dus verkies ik als goede anglicaan eerder een kleine exploratie te doen en niet toe te geven aan ‘theologisch archeologisme’. Welk inzicht kan de meest recente reflectie op de sacramenten ons bijbrengen? Ik wil enkele getuigen oproepen die niet allemaal anglicanen zijn. 68 Jewel, blz. 143 69 Avis, blz. 1