Perspectief 2010-10

Perspectief, Digitaal Oecumenisch Theologisch Tijdschrift Katholieke Vereniging voor Oecumene, nr. 10, december 2010 13 hebben zo’n veertig jaar nodig gehad om samen te gaan tot de Protestantse Kerk in Nederland (PKN) en hadden weinig tijd en aandacht over om serieus met het vraagstuk van de oecumene bezig te zijn. Wat op plaatselijk vlak aanwezig was kon voortgang vinden, maar vond nauwelijks stimulans of inspiratie vanuit de synodale beleidsorganen. Het is wat dat betreft tekenend om te zien dat de oecumene nauwelijks aandacht krijgt in de nieuwe kerkorde van de PKN ondanks dat men over oecumene spreekt als ultimate concern. 3 Daarnaast hebben de grote kerken te maken met krimp. Deze krimp heeft natuurlijk alles te maken met de ontzuiling en de ontkerkelijking die hebben plaatsgevonden. Voor de Rooms- katholieke Kerk in Nederland heeft dit tot gevolg dat er – mede door het toenemend priestertekort – op grote schaal parochies worden samengevoegd. Waar men alle zeilen moet bijzetten om het gewone kerkelijke leven (eucharistievieringen) te handhaven is het haast vanzelfsprekend dat het bijzondere kerkenwerk, waaronder de oecumene, met de eerste klappen van de krimp krijgt te maken. Waar secularisatie binnen de maatschappij leidt tot een steeds nauwere samenwerking van religieuze en levensbeschouwelijke organisaties 4 is het opmerkelijk dat binnen de kerken de oecumene eerder wordt afgeremd dan bevorderd, ten gunste van de nadruk en de herbezinning op de eigen identiteit. 6. Leven en leer Toch kan het natuurlijk niet zo zijn dat alleen door omstandigheden van buitenaf de oecumene in zwaar weer is gekomen. Waar het vuur van de oecumene in alle hevigheid woedt is het moeilijk te stoppen. Ook binnen de oecumene kan bloed kruipen waar het eigenlijk niet kan of wil gaan. Er moet dus een andere reden zijn waarom de oecumene een moeilijke tijd tegemoet gaat. Wellicht dat die te vinden is in de relatief korte periode dat de verfrissende wind van Vaticanum II en het Pastoraal Concilie heeft gewaaid. Na de grote openheid werd een pas op de plaats gemaakt om de balans op te maken tussen wat had geleid tot verrijking en wat werd ervaren als verarming. Daarbij kwam de discussie rond de eucharistieviering met andersgelovigen centraal te staan. Waar de oecumene werd ervaren als een verrijking van het eigen geloofsleven ontstond vanzelfsprekend de behoefte om ook de hoogtepunten van het geloof met elkaar te delen. 7. Eucharistie en avondmaal Voor een rooms-katholiek bevindt het hart van het geloof zich in het ontvangen van Christus in de eucharistie. Een protestant heeft eenzelfde ervaring bij het luisteren naar het Woord, naast de meer specifieke ervaring van de viering van het Heilig Avondmaal. Wil je in een viering als protestant en rooms-katholiek dezelfde spirituele ervaring hebben, dan zul je dus met elkaar het Woord en het Brood moeten delen. Dan doe je recht aan ieders diepste beleving. Bijbeltheologisch behoeft daar geen enkel bezwaar tegen te zijn. In de praktijk zijn protestanten en rooms-katholieken elkaar de afgelopen eeuwen en decennia in de beleving van de Maaltijd van de Heer een heel eind genaderd. 5 Vanuit de ecclesiologie en met name inloophuizen. Presentie is het belangrijkste aandachtspunt. In een aantal verslagen zoekt men tevergeefs naar het woord oecumene. Zie bijvoorbeeld http://www.pkn.nl/vinex/ en voor een boeiend verslag over de twee vormen van benadering in Leidsche Rijn http://www.pkn.nl/vinex/info.aspx?page=7982# (Bespreking door Rein Brouwer, van Marten van der Meulen Vroom in de Vinex. Kerk en civil society in Leidsche Rijn). 3 http://www.raadvankerken.nl/pagina/445/impulsen_rk-kerk_oecumene 4 Vergelijk bijvoorbeeld politieke partijen, vakbonden enz., waarbij de oorspronkelijke rooms-katholieke en protestants-christelijke organisaties samensmelten tot christelijke organisaties. Ook zijn er steeds meer oecumenische (basis)scholen. 5 Termen als transsubstantiatie en consubstantiatie behoren eerder tot het wapenarsenaal uit de tijd van de Reformatie dan tot het woord- en spraakgebruik van hedendaagse gelovigen.