Perspectief 2010-9

Perspectief, Digitaal Oecumenisch Theologisch Tijdschrift Katholieke Vereniging voor Oecumene, nr. 9, september 2010 27 Een dialoog die verbindt en onderscheidt (boekrecensie) Geert van Dartel In de afgelopen vijftig jaar zijn er tussen vertegenwoordigers van vele kerkgenootschappen diepgaande oecumenische dialogen gevoerd, zowel multilateraal (bij voorbeeld het Limarapport) als bilateraal. De Rooms-katholieke Kerk is een groot voorstander van bilaterale oecumenische dialogen. Sinds het midden van de jaren zestig kwamen er officiële gesprekken op gang met vrijwel alle kerkelijke tradities. Langs de weg van de dialoog wordt een weg gezocht naar het herstel van de volledige gemeenschap. In 2009 publiceerde de Pauselijke Raad voor de Eenheid een studie van kardinaal Walter Kasper waarin de resultaten van de dialogen met de kerken uit de Reformatie (de Lutherse Wereldfederatie, de Anglicanen, de Methodisten, de World Alliance of Reformed Churches) bij elkaar werden gezet. Deze publicatie, ‘Harvesting the fruits’ , die hopelijk binnenkort ook in het Nederlands beschikbaar zal komen, is geen gemakkelijke kost. Het is voer voor theologen die thuis zijn in het vakjargon. Het is een belangrijk boek, omdat het de reikwijdte van de overeenstemming tussen Rome en de Reformatie inzichtelijk maakt. Het tweegesprek tussen de theoloog dr. W. Ouweneel van de Vergadering van Gelovigen, en mgr. dr. G. de Korte, bisschop van Groningen - Leeuwarden, sluit daar goed bij aan en is veel toegankelijker. Het initiatief tot deze dialoog kwam van uitgever H. Medema, die in het ‘Woord vooraf’ een kort getuigenis geeft van zijn kennismaking met het katholicisme aan het einde van de jaren zestig. Bij hem leidde dit in de loop der jaren tot een positieve interesse en een sterk besef van verbondenheid zonder dat de eigen identiteit ‘evangelisch en gereformeerd’ daarmee in het geding kwam. Op zijn voorstel om een dialoog te voeren over wat katholieken en protestanten met elkaar verbindt en van elkaar onderscheidt, zijn De Korte en Ouweneel met plezier, zo blijkt als je dialoog leest, ingegaan. De opzet van het boek dient de toegankelijkheid en de leesbaarheid. Het begint met een gezamenlijke beschrijving van wat beiden in geloof met elkaar verbindt: de heilige Schrift, Christus, de drie-ene God. In het bestek van enkele pagina’s worden alle onderwerpen aangeraakt die in het verloop van het gesprek aan bod zullen komen. Dan blijkt dat er ook op punten waarop de opvattingen van katholieken en protestanten inhoudelijk van elkaar verschillen veel gemeenschappelijke grond is: Kerk en sacramenten, de betekenis van Maria en de heiligen. In een tweede stap formuleren beiden een aantal stellingen waarmee hun positie in het gesprek wordt gemarkeerd. Hoewel ze op een irenische manier op elkaars stellingen reageren is hier het onderscheid tussen protestant en katholiek goed zichtbaar. Het spitst zich toe op de betekenis van de Kerk in de verkondiging en de bemiddeling van het heil, zoals ook uit ‘Harvesting the fruits ’ naar voren komt. Het tweegesprek draait vervolgens om vier onderwerpen: traditie, sacramenten, de Kerk en haar bestuur en tenslotte de Mariaverering. Met groot wederzijds respect wordt de dialoog gevoerd, maar de verschillen zijn ook duidelijk. Ouweneel toont grote waardering voor de geloofsvisie van De Korte, maar haakt af waar het gezag van de Kerk in leer en discipline een grotere rol lijkt te spelen dan de heilige Schrift. Zo neemt hij bijvoorbeeld afstand van de transsubstantiatieleer, de gestalte van het pausschap en de Mariaverering. De Korte spreekt met veel gevoel over de inzet van de Reformatie maar verantwoordt helder de katholieke geloofsopvattingen over de eucharistie, het pausschap en Maria. Aan het slot van het boek zijn twee reacties opgenomen. Ds. A. Plaisier, scriba van de Protestantse Kerk in Nederland, spreekt van een waardige dialoog waarin de verbondenheid én de verschillen tussen Rome en Reformatie helder naar voren komen. Beide geloofswijzen zijn volgens Plaisier complementair. De Roomse ‘wijze van geloven’ mag staan als een huis, maar het is verkeerd als ze de protestantse wijze van geloven en kerk-zijn buitensluit. De Oud-katholieke aartsbisschop van Utrecht, mgr. dr. J. Vercammen, belicht tegen de