Perspectief 2010-8

Perspectief, Digitaal Oecumenisch Theologisch Tijdschrift Katholieke Vereniging voor Oecumene, nr. 8, juni 2010 3 Theologische consensus over de Kerk opent de deur naar vollediger Communio 1 Rede van aartsbisschop Rowan Williams in Rome Sinds het Tweede Vaticaans Concilie in de jaren ’60 van de vorige eeuw is de Rooms-katholieke Kerk betrokken bij een aantal dialogen met andere Kerken, inclusief de Anglicaanse gemeenschap, die een aanzienlijk aantal overeenkomsten (agreed statements) hebben opgeleverd. Deze erfenis is bijeengebracht in een recente publicatie van de Vaticaanse Raad ter bevordering van de Eenheid van de Christenen, wiens voorzitter, kardinaal Johannes Willebrands, terecht wordt herdacht tijdens deze conferentie bij gelegenheid van zijn 100 e geboortejaar. De sterke convergentie in deze overeenkomsten over wat de Kerk van God werkelijk is, is erg opvallend. De verschillende overeenkomsten van de Kerken beklemtonen dat de Kerk een gemeenschap is waarin mensen tot zonen en dochters van God zijn gemaakt en verenigd zijn met God en met elkaar . De Kerk viert dit in de sacramenten van Doop en Eucharistie, waarin God met ons handelt om ons ‘in gemeenschap (‘in communion’)’ om te vormen. Meer gedetailleerde vragen over het gewijde ambt en andere kwesties worden in deze context geplaatst. De grote vraag die overblijft is of, in het licht van de diepgang van de overeenstemming, die kwesties die ons nog steeds verdelen wel hetzelfde gewicht hebben: kwesties over het gezag in de Kerk, over het primaatschap (in het bijzonder de unieke positie van de paus) en over de relaties tussen locale Kerken en de universele Kerk bij het nemen van beslissingen (zoals bijvoorbeeld over de wijding van vrouwen). Zijn het theologische vragen in dezelfde betekenis als de grotere onderwerpen waarover al duidelijke overeenstemming bestaat? En als dat zo is, hoe maken zij dan precies het verschil uit ten aanzien van ons fundamenteel verstaan van heil en communio? En als het niet zo is, waarom staan ze dan nog steeds een volledig zichtbare eenheid in de weg? Bestaat er bijvoorbeeld een model voor eenheid als een gemeenschap (‘communion’) van kerken die verschillende standpunten hebben ten aanzien van de wijze waarop het pauselijk primaat wordt uitgeoefend? De centrale vraag is dus, of en hoe we het verschil tussen de onderwerpen van de ‘eerste orde’ en van de ‘tweede orde’ helder kunnen krijgen. Als er zo ontzettend veel overeenstemming is bereikt ten aanzien van de identiteit en de zending van de Kerk, aangelegenheden van de eerste orde, is het dan echt te rechtvaardigen om andere punten als even relevant voor haar gezondheid en integriteit te behandelen? 1. Een van de meest fascinerende aspecten in de dagboeken die tijdens Vaticanum II zijn geschreven door mensen als Willebrands en Congar, is het relaas van een strijd om wat ik een authentieke theologische leer over de Kerk zou willen noemen. Waar Vaticanum II onder andere afstand van nam was een manier van spreken over de Kerk als primair een instituut dat bestaat op grond van een goddelijk besluit, dat geleid wordt volgens voorschrift van de 1 De Engelse tekst is te vinden op de site van aartsbisschop van Canterbury http://www.archbishopofcanterbury.org/2653 Dr. Rowan Williams is in 2002 aangetreden als Aartsbisschop van Canterbury. De aartsbisschop van Canterbury is de primaat van heel Engeland. Vanwege zijn rol in de Kerk van heel Engeland werd de aartsbisschop van Canterbury een teken van eenheid in de Anglicaanse gemeenschap die zich in de afgelopen 200 jaar heeft ontwikkeld. Hij is de woordvoerder van de eenheid, maar oefent zijn gezag over de gemeenschap uit in samenspraak met andere gremia.