Perspectief 2008-2

Perspectief, Digitaal Oecumenisch Theologisch Tijdschrift Katholieke Vereniging voor Oecumene, Jrg. 1, Nr.2, December 2008 4 vanuit de bestaande kerkelijke structuren. Een goed deel van de bestaande structuren nam Luther over in zijn beweging. In het Zwitserse Zürich protesteerde Ulrich Zwingli korte tijd na Luther eveneens tegen de doorgeschoten macht van Rome. Ook hij pleitte voor een terugkeer naar de bijbelse bron en een zuivering van allerlei menselijke ceremoniën die in de loop der eeuwen hun intrede in de kerk hadden gedaan. Nog scherper dan Luther protesteerde Zwingli tegen, zoals hij het zag, de overmaat aan kerkelijk ritueel. God liet zich niet vangen, zo herhaalde hij keer op keer, in menselijke elementen. Bovendien legde hij sterk de nadruk op de plaatselijke gemeenschap. Niet een centraal gezag zou moeten besluiten wat er in een plaatselijke kerk gebeurde, maar de plaatselijke gemeenschap. De plaatselijke gemeenschap belichaamde volgens Zwingli de kerk en niet een bisschop of een paus. De reformatie van Zwingli werd voor Zwitserland van groot belang. Stad voor stad en dorp voor dorp veroverde de zwingliaanse reformatie terrein, zodat een bonte lappendeken ontstond van allerlei plaatselijke kerken die elk op een eigen manier naar reformatie streefden. Vlakbij Parijs ondertussen, was in het bisdom Meaux een vernieuwingsbeweging actief. Deze vernieuwingsbeweging was, nog duidelijker dan de andere twee vernieuwingsbewegingen, geïnspireerd door het humanisme. Net als de humanisten wilden ook de vernieuwers van Meaux terugkeren naar de bron. Zij beijverden zich daarom voor een grondige studie van de bijbel. Bovendien zou de bijbel in de volkstaal vertaald moeten worden zodat iedereen hem kon lezen. De kring van Meaux opereerde nadrukkelijk binnen de katholieke kerk. Doel was een vernieuwing van de bestaande kerk. Tijdens zijn studietijd bleef Calvijn een trouw zoon van de kerk waarin hij was gedoopt. Calvijns interesse lag primair bij de studie van de schone letteren. Na zijn studietijd echter werden de religieuze vernieuwingsbewegingen ook voor Calvijn van belang. Calvijn belandde in de jaren dertig in Bazel en schreef vanuit daar het werk dat hem beroemd zou maken: De Institutie . Bij de koning van Frankrijk pleitte hij in zijn boek vurig voor de religieuze vernieuwingsbeweging: de vernieuwers waren trouwe onderdanen van het Franse rijk die niets anders wilden dan leven in overeenstemming met het evangelie. Bovendien snoeide Calvijn drastisch in het kerkelijk ritueel. De bijbel kende volgens Calvijn geen zeven sacramenten, maar slechts twee. Op revolutionaire wijze bracht Calvijn bovendien naar voren dat de ware kerk onzichtbaar was. [Er] behoeft geen enkele vorm van twijfel over te bestaan, dat wij de kerk van God daar aantreffen, waar wij zien, dat men het Woord van God zuiver predikt en hoort, en de sacramenten naar de instelling van Christus bedient. Immers zijn belofte kan niet falen: waar twee of drie in mijn naam bijeen zijn, daar ben Ik in hun midden. Men kan ook geen zekerder kennis of andere soort van kennis over de kerk van God op aarde bezitten, en evenmin op een andere manier beslissen over de vraag wie wel en niet tot haar behoren. Ja beter nog: niets van dit alles is te verstaan dan alleen door het geloof. Dit is wat wij bedoelen, wanneer we zeggen dat we in haar geloven. Voorwerp van geloof zijn immers juist die dingen, die voor onze lichamelijke ogen onzichtbaar zijn. Daardoor wordt het helemaal duidelijk, dat de kerk geen zaak van het vlees is, die wij aan onze zintuigen onderwerpen, of binnen een bepaalde ruimte begrenzen, of zelfs aan een bepaalde zetel mogen verbinden. Korte tijd later belandde Calvijn in Genève. Met een korte tussenpoos in Straatsburg zou Calvijn de rest van zijn leven in Genève doorbrengen. Toen Calvijn in Genève aankwam, was de stad net overgegaan naar de reformatie. Genève was dus onderdeel van de Zwitserse reformatie-beweging die door Ulrich Zwingli was begonnen. Van deze reformatiebeweging zou Calvijn samen met anderen een belangrijke leidsman worden. Anders dan bijvoorbeeld de lutherse reformatiebeweging, had deze Zwitserse loot van de reformatie dus niet één duidelijk referentiepunt. Het is dan ook minder juist om te spreken