Perspectief 2008-2

Perspectief, Digitaal Oecumenisch Theologisch Tijdschrift Katholieke Vereniging voor Oecumene, Jrg. 1, Nr.2, December 2008 3 macht had gekregen, kwam ook Calvijn voor de vraag te staan of dissident, afwijkend geloof in een stad geduld zou kunnen worden. Evenals zijn katholieke tegenstanders dat hadden gedaan, beantwoordde Calvijn de vraag of in een stad meerdere godsdienstige stromingen konden bestaan, ontkennend. Zo werd Calvijn er op zijn beurt de oorzaak van dat mensen vanwege hun godsdienstige overtuiging de wijk moesten nemen. De climax van deze ontwikkeling was de fameuze zaak Servet. De Spaanse arts Servet was op de vlucht voor de katholieke inquisitie en kwam in Genève terecht. Calvijns houding tegenover deze ontkenner van de triniteit bleek dezelfde als van het katholieke deel van Europa. Met medeweten en medewerking van Calvijn, veroordeelde de stad Genève Servet tot de brandstapel. Naar aanleiding van de terechtstelling van Servet ontbrandde onder vernieuwingsgezinde gelovigen een heftige polemiek over religieuze tolerantie. De radicale vleugel van de reformatie herinnerde Calvijn eraan dat hij zelf de Franse koning meermaals had opgeroepen de religieuze vervolgingen te staken. Moest hij dan zelf mensen die er een ander geloof op nahielden dan hijzelf, niet dulden?! De zaak Servet markeerde inderdaad het eindpunt van een ontwikkeling. De vervolgde Fransman uit de provincie, was, althans in Genève, leider van een meerderheidsbeweging geworden. Calvijn had in de tussenliggende jaren macht verworven en was bereid deze macht te gebruiken. In het tolerantiedebat belandde Calvijn aan de zijde van degenen die de status-quo verdedigden. De vernieuwingsdrang van Calvijn hield op bij het vraagstuk welke rol de kerk in het maatschappelijk bestel moest spelen. Zoals zo veel tijdgenoten hield Calvijn vast aan de middeleeuwse verhoudingen. Midden jaren vijftig, toen Servet op de brandstapel stierf, was het ‘calvinisme’ niet meer een kleine minderheidsbeweging. Het was een grote vitale stroming aan het worden, met aanhangers in (onder andere) Frankrijk, Schotland, Hongarije, Duitsland, en de Lage Landen. Van deze vitale religieuze beweging was Genève een belangrijk centrum. Calvijns Genève was praktisch gezien een belangrijk steunpunt geworden van de internationale vernieuwingsbeweging. Genève voorzag vele vernieuwingsgezinde kernen van een predikant of van stichtelijke lectuur. Maar ook symbolisch gezien was Genève een belangrijke pijler van de vernieuwingsbeweging. Genève was het licht op de heuvel of zoals de Schot John Knox zei: de meest volmaakte school van Christus op aarde. Calvijns stad was hèt voorbeeld van hoe een stad kon worden meegesleept in een reformatie van leer en leven. Biografie Op welke manier was Calvijn uitgegroeid tot reformator? Jean Cauvin, Johannes Calvijn was in 1509 geboren in het Noordfranse Noyon. In het gezin waarin hij werd geboren, speelde de kerk een belangrijke rol. Zijn vader werkte er en maakte er carrière. Ook een broer van Calvijn zou kiezen voor een kerkelijke loopbaan. Zoals voor al zijn tijdgenoten, was ook voor Calvijn de dood dichtbij. Zijn moeder verloor hij toen hij zes was; twee broers overleden eveneens op de kinderleeftijd. Het gezin waarin Calvijn opgroeide moet redelijk welvarend zijn geweest. Calvijn was in staat naar school te gaan en te studeren. Op veertienjarige leeftijd, in 1523, verliet Calvijn zijn ouderlijk huis om in Parijs te gaan studeren. Calvijn studeerde in een spannende tijd. Luther had luid en duidelijk zijn protest tegen de aflaat en tegen de doorgeschoten macht van de paus laten horen. In het Duitse rijk groeide de bouw van de St Pieter in Rome uit tot belangrijk symbool van al wat er mis was met de oude kerk. De oude kerk, zo heette het, bekommerde zich meer om pracht en praal, dan om de kern van de bijbelse boodschap. De aflaathandel, een belangrijke bron van inkomsten voor de bouw van de St Pieter, was voor Luther en de zijnen een voorbeeld van stuitend machtsmisbruik. In zekere zin echter was Luther conservatief. Luther hekelde misstanden in de bestaande kerk, maar dacht toch ook