Basis HTML versie
5
Kinderen geven kleur aan geloven
van de 19
e
eeuw de eeuwenoude roetlaag op de
iconen schoonmaakten waren ze verbaasd over
de helderheid van de kleuren. De kleur in de
icoon is het licht: door de verschijning van de
geschapen wereld openbaart zich het Licht, en
het ontkrachten van het licht en zijn schoon-
heid zou het weerleggen van Gods Schepping
betekenen, het niet erkennen van het in de
schepping doordringende Ongeschapen Licht.
Maar om bepaalde redenen komt men ook de
visie tegen dat de icoon vanuit het oogpunt van
de ascese noodzakelijkerwijs donker zou moe-
ten zijn. Daarom wordt de icoon vaak geschil-
derd met een bruine waas die blauwe, rode en
gele kleuren doffer maakt. Ik was de afgelopen
zomer toevallig op bezoek in de abdij van
Hauterive in Zwitserland. In hun winkel zag ik
de iconen die door één van de monniken vol-
gens de Byzantijnse canon waren geschilderd –
ze waren zwart! Hoewel ze geschilderd waren
vanuit een oprecht religieus gevoel hadden ze
totaal geen kleur en dus geen licht, en misten
ze dientengevolge het belangrijkste: het getui-
genis van het Koninkrijk.
Creatief
Het tweede probleem dat verbonden is met een
icoon is het kopiëren. In de traditie van het
icoonschilderen zijn er zogenaamde vastgelegde
contouren. Vanwege een foute interpretatie van
hun betekenis is het algemene misverstand ont-
staan dat het doel van het icoonschilderen is
deze precies op de antieke modellen te doen lij-
ken. In feite stelt zo’n manier van kopiëren ver-
vanging voor, wanneer de schepping van het
beeld wordt vervangen door de op een foute
manier geïnterpreteerde traditie. Dit is een
zaak van kerkelijke traditie. Vanwege bepaalde
redenen wordt door sommige mensen geloofd
dat het volgen van de traditie creatief werk uit-
sluit. Alsof de canon in zijn essentie het creatie-
ve werk uitsluit, terwijl dit in feite totaal niet
waar is. Er wordt vergeten dat waar de Geest
aanwezig is alles wordt vervuld van vrijheid en
liefde. Daarom is waarachtig spiritueel creatief
werk uiteindelijk altijd vernieuwend!
Nu zou ik een vraag willen stellen die direct
betrokken is op onze bijeenkomst. Zijn iconen
die door kinderen geschilderd worden über-
haupt mogelijk? Is het mogelijk om kinderen
zo’n spirituele – in de volle zin van het woord –
kunst aan te leren, kunst die vaak genoeg niet
eens ten volle wordt begrepen en gewaardeerd
door volwassenen? Ja, dat is mogelijk. Kinderen
hebben immers op een succesvolle manier
geleerd in de kerk te zingen. Toch blijft het de
vraag hoe je hen het icoonschilderen bij brengt.
Hoe kun je iets aanleren dat over het algemeen
als een gave is geschonken aan degenen die
ertoe zijn uitverkoren? Voor mij is het werk van
Rostislav Martinovich Girvel vol mysterie, hoe-
wel de resultaten die hij bereikt een buitenge-
wone vanzelfsprekendheid hebben. Eerlijk
gezegd weet ik persoonlijk niet hoe het mogelijk
is om icoonschilderen te onderwijzen.
Waarschijnlijk zal je de techniek beschrijven,
het principe van het omgekeerde perspectief in
de icoon uitleggen, en de symboliek van de kleu-
ren. Rostislav Martinovich heeft langdurige
pedagogische ervaring en beschikt over zijn
eigen methoden waar hij u zelf over zal vertel-
len. Maar naar mijn menig is het cruciale punt
in het onderwijs de persoonlijkheid van de
docent, de onzichtbare band tussen hem en zijn
leerlingen. De vruchtbaarheid van deze
onzichtbare, maar toch zo overduidelijke band
kan door iedereen worden gezien die de moge-
lijkheid heeft gehad om de hier tentoongestelde
door kinderen geschilderde iconen te leren ken-
nen. Met betrekking tot de vraag of kinderen
wel onderwezen zouden moeten worden in het
icoonschilderen, kan ik maar één ding zeggen –
hoe eerder een persoon heiligheid ervaart, een
ander zicht op het menselijk leven krijgt, logica
ontdekt die anders is dan die van de gevallen
wereld, door zijn creatieve werk en de traditie
van icoonschilderen, hoe beter het zal zijn voor
hemzelf en voor iedereen rondom hem. Dit
gezegende creatieve werk houdt de spirituele
ruimte open die volwassenen doorgaans ver-
drukken. Kinderen zijn tot veel dingen in staat.
Ze zijn zelfs in staat, zonder dat ze het weten,
om getuigenis af te leggen van het Hemelse, om
door hun creativiteit de zuiverheid en vinding-
rijkheid te tonen, zonder welke het moeilijk is
het Koninkrijk van God te beërven.
Marina Vasina
Maria Vasina is Russin, Orthodox, theologe
en wetenschappelijk directeur van het
Instituut voor Orthodoxe Iconologie te Sint
Petersburg. Ze is nauw verbonden met
‘Svjatogorie’, de icoonschilderschool voor
kinderen van Rostislav M. Girvel in de
Kazanskijkathedraal.