SAMENGEROEPEN OM VREDESTICHTERS TE ZIJN 20 stedelijke middenklassen bereikte. Zij werden er zelfbewuster door, en het bereidde hen erop voor, deel te nemen aan regering en bestuur, en bepaalde verantwoordelijkheden en verplichtingen op zich te nemen in het kerkelijk leven en de kerkelijke organisatie. 34 Aan de vooravond van de Reformatie was er een bloeiend kerkelijk leven en een bloeiende vroomheid. Lange tijd hebben zowel katholieke als protestantse historici het godsdienstig leven aan het eind van de Middeleeuwen beschreven in termen van crisis en verval. Maar tegenwoordig is er een groeiend besef dat deze woorden een retrospectieve beoordeling weerspiegelen van de situatie in de Middeleeuwen welke bepaald werd door onjuiste maatstaven. Zowel katholieke als protestant se historici zijn meer en meer geneigd het godsdienstig leven rond het jaar 1500 op een positievere wijze te beoordelen. 12 Velen zijn van oordeel dat dit een tijdperk was van godsdienstige vitaliteit, een periode waarin godsdienstigheid ‘een hoge vlucht nam’. Zij zien de Reformatie en de katholieke Hervorming niet alleen maar als een reactie tegen het godsdienstig leven van de late Middeleeuwen, maar ook en vooral als het resultaat en de vrucht van deze religieuze vitaliteit. Zeer zeker waren er misstanden onder de geestelijkheid, onder de hiërarchie en het pausdom en onder de kloosterlingen. Er waren misstanden in de volksreligie, het kerkelijk belastingsysteem, en in het systeem van de zielzorg en het bestuur. De afwezigheid van parochiepriesters en 12 Zie bijvoorbeeld Bernd Moellers bekende artikel ‘Frömmigkeit in Deutschland um 1500’, Archiv für Reformationsgeschichte 56 (1965), 5-30, verschillende keren vertaald, bijvoorbeeld als ‘Piety in Germany Around 1500’ , in Steven E. Ozment, ed., The Reformation in Medieval Perspective (Chicago: Quadrangle Books, 1971), 50-75. Zie ook Eamon Duffy, The Stripping of the Altars: Traditional Religion in England 1400 -1580 (New Haven/London: Yale University Press, 1992).
RkJQdWJsaXNoZXIy MzgxMzI=