Overeen 2018-41

6 • september 2018 Eind mei van dit jaar kwam het Handboek Oosters Christendom uit. Het is een werk van jaren geweest, alsook van vele handen, o.a. met de medewerking van ondergetekende. Om die reden is dit dan ook geen recensie, maar een presentatie van dit bijzonde- re handboek. De twee redacteurs zijn Herman Teule, emeritus hoogleraar oosters christendom Nijmegen en Leuven en oud-directeur Instituut voor Oosters Christendom (IVOC) te Nijmegen, en Alfons Brüning, staflid IVOC voor christendom in Oost-Europa en bij- zonder hoogleraar te Amsterdam. Doelgroepen Het handboek is bedoeld voor in oos- ters christendom geïnteresseerde ‘leken’ en voor studenten die het oos- ters christendom willen bestuderen. Met de verschillende auteurs alsook verschillende onderwerpen is er een variëteit qua stijl en moeilijkheids- graad. Steeds is wat de toegankelijk- heid betreft gepoogd in te spelen op de doelgroepen van dit handboek. Indeling Het boek bestaat uit zeven delen. “De kern van het boek wordt gevormd door een voorstelling van de indivi- duele kerkelijke gemeenschappen die gepresenteerd worden in hun histori- sche ontwikkeling, hun dogmatische en liturgische eigenheid en in hun actuele situatie […].” (uit het Voor- woord). Deel I is een algemene historische inleiding waar vooral de ontwikkelin- gen in het Oostelijke Middellandse Zeegebied aan de orde komen. Die vormen een belangrijke achtergrond voor wat in de volgende delen aan de orde komt. Deel II bestaat uit 9 hoofdstukken over de Kerken in het Midden- Oosten, de Hoorn van Afrika en Zuid- India (II A) en 9 hoofdstukken over de Kerken van Oost-Europa, Rusland en de Kaukasus (II B). Deel III biedt de geünieerde kerken, wederom in tweeën ingedeeld: in Oost-Europa (hoofdstuk 1) en het Midden-Oosten (hoofdstuk 2). Deel IV gaat over Westerse kerken in een oosters-christelijke context. Deel V en VI hebben capita selecta, respectievelijk over recente situaties, zoals bijvoorbeeld moderne ontwik- kelingen in het Midden-Oosten of de Orthodoxe Kerken in de diaspora, én met inhoudelijke verdieping, zoals over Orthodoxe theologie, het monastieke leven, maar ook over mensenrechten, oecumene en oosters kerkelijk recht. De verschillende delen tonen de boeiende wereld van de oosterse kerken. De lezer zal er de vele onverwachte aspecten van die wereld ontdekken. Deel VII tenslotte bevat elf appendices, variërend van een literatuurlijst, namenregisters tot met de personalia van de auteurs. Door het handboek verspreid zijn er illustraties opgenomen. Het boek geeft zowel een algemene als een meer toegespitste inleiding op de voornaamste vormen en aspecten van het oosters christendom. Met dit handboek heeft men een goede Ne- derlandstalige gids in handen voor een diepgaande kennismaking met het oosters christendom. Gegroeide belangstelling voor oos- ters christendom In het voorwoord constateren de twee redacteurs Teule en Brüning een toe- genomen belangstelling voor het oos- ters christendom binnen het Neder- landse taalgebied. Ze formuleren vier redenen. Allereerst de vestiging sinds tientallen jaren van oosterse christe- nen in Nederland en België. Oosterse christenen zijn inmiddels een onder- deel van onze samenleving gewor- den. Dan is er het besef dat er bepaal- de politieke ontwikkelingen, in zowel Oost-Europa als het Midden-Oosten, zijn waarbij men de factor ‘oosters christendom’ moet meenemen, wil men deze politieke ontwikkelingen begrijpen. Voorbeelden zijn het re- cente conflict in Oost-Oekraïne, maar ook de langer geleden Libanese Burgeroorlog (1976-1990). Ten derde is daar de fascinatie die oosterse ker- ken uitoefenen op westerse christe- nen. Een vierde en laatste reden is een theologische: christendom valt niet samen met één bepaalde cultuur, bijvoorbeeld de westerse; het bestaan van verschillende vormen van oos- ters christendom herinnert ons daar- aan. De belangstelling voor oosters chris- tendom vinden we terug in de acade- mische wereld, maar er is ook belang- stelling vanuit sociale en pastorale hoek: bijvoorbeeld rond asielproble- matiek of naar aanleiding van de aan- wezigheid van oosterse christenen in eigen kerkelijke kring. “Dit handboek wil tegemoet komen aan deze toege- nomen belangstelling” (Voorwoord). Met het Handboek Oosters christen- dom is gepoogd de vele schakeringen van een fascinerende wereld tot hun recht te laten komen. Herman Teule en Alfons Brüning (ed.), Handboek Oosters Christendom, Uitgeverij Peeters, Leuven 2018, ISBN: 978-90-429-3474-0. Prijs: € 88,– Handboek Oosters Christendom een korte presentatie door Leo van Leijsen