Tegen elven 's ochtends, zaterdag 28 maart jl. De Ridderzaal van Kasteel Hernen (gem. Wijchen), onder de rook van Nijmegen, zit vol. Maar liefst 60 mensen zijn hier bijeen om - een studiedag lang - verhalen te vertellen en te horen over iconen, over hun verkondigende kracht, over het schilderen ervan, ze zien, ze aanraken, ze vereren. Een prachtige dag.

 

De studiedag was georganiseerd door Iconenatelier Hüsstege, de A.A.Brediusstichting en de Katholieke Vereniging voor Oecumene. Geert Hüsstege, die zijn 25-jarig jubileum als iconograaf op deze dag vierde en naar aanleiding waarvan de studiebijeenkomst ook belegd was, zou met zijn lezing het spits afbijten.
Maar eerst deed Geert van Dartel, directeur van de Katholieke Vereniging voor Oecumene, het openingswoord. Hij refereerde aan de titel van de studiebijeenkomst: 'Heden: de Blijde Boodschap van vreugde'. Woorden ontleend aan het begin van een Griekse Maria Boodschap-hymne. "Zo'n aanhef doet je hart opspringen", aldus Van Dartel.  Dat was goed getroffen. Het zou inderdaad een vreugdevolle dag worden.

Geert Hüsstege: 25 jaar verkondiging door iconen

"Het is ondertussen zo'n kwart eeuw geleden dat ik mijn eerste icoon heb leren schilderen o.l.v. Vader Chrysostomos in de Abdij van Tongerlo", aldus Geert Hüsstege. "De jaren hierop volgend heb ik het voorrecht gehad door hem ingewijd te worden in de heilige kunst van het iconen-schilderen en het beleven van de bijbehorende spiritualiteit. 'Hier moet je echt in verder gaan' drukte hij op mijn hart tijdens één van zijn lessen in Wenen."
Geert Hüsstege vertelde in zijn voordracht over zijn verdere leven als icoonschilder, over hoe iconen ten dienste staan van de verkondiging van het Goede Nieuws, en hoe ook zijn eigen werk dit beoogt.
Het project rond de vita-icoon van Paulus (2008-2009) liet Geert Hüsstege niet onberoerd; over Paulus: "Zijn innige liefdesband met Christus en de inzet van zijn leven voor de Heer en het Evangelie raakten me diep. Zo is hij het prototype voor de verkondiging van ons geloof aan alle volken. In zijn Tweede Brief aan de Christenen van Korinthe, hoofdstuk 3 vers 18, zegt hij: «Ons allen is het gegeven met onverhuld gelaat de glorie van de Heer te aanschouwen en herschapen te worden tot steeds heerlijker gelijkenis met Hem; zo werkt de Heer die Geest is». We wilden deze spiritualiteit beleven en uitdragen via ons werk met iconen [...]".

Ioanna Bannink: grote eerbied voor iconen

Ioanna Bannink uit Nijmegen gaf daarna haar lezing, getiteld 'Symbolon: zin en betekenis van iconen in de Orthodoxe Kerk'. Ze vertelde over de plaats van de iconen in de liturgie en de omgang ermee door de gelovigen. Rond deze kern vormde ze, vrij improviserend en boeiend, haar voordracht. Het was een persoonlijk verhaal, niet zonder humor, waarin ze over haar ontdekking van de Orthodoxie sprak, hoe ze voor het eerst in aanraking kwam met iconen, dat ze zelf Orthodox was geworden en nog vele andere sprekende voorbeelden. In dit eigen relaas weefde ze heel natuurlijk de wijze hoe Orthodoxen omgaan met de heilige beeltenissen. In haar lezing waren haar warmte bij en haar eerbied voor iconen voelbaar. Ze had ook een relatief grote icoon in staat van wording meegenomen, met erop afgebeeld een Tronende Christus. Aan de hand hiervan  vertelde ze met name hoe ze te werk ging bij het schilderen van iconen.

Akathist

Voor de lunch baden we een korte oecumenische dienst, geënt op een deel van de Akathist, de beroemd hymne op de Moeder Gods. Twee koorzangers van een orthodoxe parochie in Nijmegen verleenden hier hun medewerking aan. De middagviering werd afgesloten met een speciaal gebed voor de zo gesteisterde christenen in het Midden-Oosten. Dit gebed was in grote lijnen, in aangepaste vorm, het gebed dat de Belgische bisschoppen hebben gevraagd op Goede Vrijdag te bidden.
De lunch daarna was een moment van ontmoeting - met elkaar of met de uitgestalde iconen die verscheidene icoonschilders naar de studiedag hadden meegenomen en op de zwarte vleugel in de Ridderzaal worden uitgestald.

 

Joris van Ael: iconen theologisch

's Middags hield Joris van Ael, icoonschilder uit Gent (B), een gloedvol verhaal over de theologische betekenis van iconen, boeiend en inspirerend. Titel: 'De bijdrage van de iconografie in de openbaring en verkondiging van het christelijk geloofsmysterie'. Van Ael sprak over de icoon als beeld van ons geloof en als plaats van gebed. Op een aansprekende wijze doorliep het wel en wee van de icoon en het heilige beeld in de geschiedenis van de Kerken van Oost en West, om uit te komen bij wat iconen nu voor ons kunnen betekenen als plaats van gebed. Zeer sterk kwam in zijn voordracht het grote belang naar voren dat het christendom aan de materie hecht. Het gaat om de heiliging van de materie!. Dit alles komt in de icoon tot uitdrukking!

Workshops

Iets na drieën was er een uur lang tijd voor de drie afzonderlijke workshops: Geert en Angelique Hüsstege over 'Thematiek, materiaal, kleur en schilderwijze aan de hand van de icoon met scènes uit Christus' leven';  Ioanna Bannink wijdde 14 mensen in de vormgeving van de ogen bij het icoonschilderen in en in het tekenen met pastelpotlood in lichte kleuren op bruin karton. En Joris van Ael voerde zijn publiek langs de vele voorbeelden van de iconografie van de Moeder Gods Maria.

De studiedag liep ten einde met het overhandigen, door dagvoorzitter Leo van Leijsen, van een cadeau aan de jubilaris en zijn gezin: een grote huispaaskaars. Hierna sprak Victoria van Aelst, directeur van de A.A.Brediusstichting en gastvrouwe, een slotwoord. Dat was een puntige samenvatting van wat zij die dag, door de drukke bedrijven door, had opgevangen over wat een icoon is.
Het meer officiële gedeelte ging geruisloos over in de eindborrel onder het genot van hapjes, aangeboden door de Hüssteges en gemaakt door een Koptische bekende van de familie, icoonschilderes en – naar bleek - een goede kokkin.

Foto's:
1. Geloofsicoon door Geert Hüsstege:
2. Deelnemers in afwachting van een lezing;
3. Geert Hüsstege aan het werk in zijn atelier;
4. Icoon van de Moeder Gods, middenpaneel van een triptiek door Ioanna Bannink;
5. Korte oecumenische gebedsdienst voor de icoon van de Verkondiging aan de Moeder Gods (Maria Boodschap, geschilderd door G.Hüsstege);
6. Joris van Ael tijdens zijn workshop in de vorm van een powerpointpresentatie in de Hoekzaal van kasteel Hernen
(Foto's: 1,2,4,5,6 van A. Smits; 3 van Atelier Hüsstege-Iconen).