Pokrof 6 De film “God bestaat, haar naam is Petrúnia” Een kritische kijk op Macedonië en zijn kerk Er zijn de laatste jaren inMidden- en Oost-Europa enkele films verschenen die de rol van de Orthodoxe Kerk kritisch bekijken. Dat leidde soms tot opschudding en boosheid van de Orthodoxe kant. Ik werd geattendeerd op eenMacedonische film. Het lukte mij die te zien in het filmtheater van Zutphen en voor aanvang een kop koffie te kopen. Die heb ik als Orthodoxe gelovige misschien wel hard nodig, dacht ik. Maar dat was niet zo. Ik vond het een verrassende en verfrissende film. De film heet in het Macedonisch “Gospod postoi, imeto i’ e Petrunija” “God bestaat, haar naam is Petrúnia” en won in 2019 verrassend een prijs op het Internationale Filmfestival in Berlijn. Niemand had tot dan toe gehoord van de vrouwelijke regisseur Teona Strugar Mitevska en de hoofdrolspeelster Zórica Nusheva.1 Een onverwachte gebeurtenis De aanleiding voor de film is een historische gebeurtenis, die in de recensies niet altijd correct is weergegeven. Het gaat om het feest van de doop van Christus in de Jordaan ofwel Epifanie en de grote waterwijding die daarna plaatsvindt, bij voorkeur bij een rivier of een meer in de buurt van de kerk. Het valt op 6 januari in de oude of Juliaanse kalender. Dat is in de gregoriaanse kalender 19 januari. Het gaat niet om Kerstmis of Driekoningen, wat in sommige recensies staat. In het stadje Stip in Macedonië gebeurt in 2004 het volgende. Een priester, in dit geval zelfs een bisschop, staat op een brug en reciteert het gebed dat hoort bij het feest. Een grote groepmensen, waaronder veel jongelui in zwembroek met nationalistische tatoeages, staat te wachten. Ze hebben helemaal geen zin in dat gebed en worden steeds rumoeriger. De bisschop werpt tot slot een zegenkruis in het kolkende water en de wedstrijd kan beginnen. Ze duiken de rivier in. Het gaat erom wie het lukt het kruis er weer uit te vissen. Maar er gebeurt iets onverwachts. Een vrouw duikt ook en het lukt háár om het kruis te bemachtigen en uit de rivier te vissen. De mannen komen bedrogen uit en worden boos. Alle verwikkelingen erna zijn niet meer historisch, maar het creatieve werk van de regisseur. De openingsscène van de film kwam mij deels bekend voor. Ik heb zelf als koorleider vieringen meegemaakt in Servische parochies in de Benelux rond Kerstmis. Ik heb nooit de agressieve sfeer ervaren waarmee de film begint. Ik heb wel ervaren dat de liturgie van zo’n feest als het ware verloren ging in het gedruis van de talrijke aanwezigen, van wie je de meesten anders nooit ziet. Net als in de film kwam de priester er alleen met een geluidsinstallatie nog bovenuit. Het feest hoort na de viering te beginnen. Maar men kan niet wachten met de muziek, de dans en de verwarmde slivovic. De folklore wint het van de liturgie. Ik bedoel dat niet negatief. De mensen zijn blij elkaar te zien. Maar ik merk dan dat ik uit een andere traditie kom en de liturgie anders beleef. 1 Een interview met de regisseur kun je vinden via internet: filmkrant 431, Teona Strugar Mitevska over God Exists, Her Name is Petrunya, Dana Linssen, 30 06 2020 Teona Strugar Mitevska.
RkJQdWJsaXNoZXIy MzgxMzI=