Jaargang 67 Nummer 3

Pokrof 23 D e Akathist par-excel- lence is een hymne tot de Moeder Gods. Dit is de oorspronkelijke akathist ofwel akathistos-hymne. Later zijn er buiten de Griekse Orthodoxie akathistos-hym- nes gemaakt, die een ander thema hebben dan de oor- spronkelijke akathist en ge- richt zijn op kerkelijke fees- ten, bijzondere iconen en vooral alle mogelijke heiligen. Hier behandelen we slechts die ene akathistos-hymne. De hymne is geschreven in de zevende eeuw, oorspronkelijk voor het feest van de Aan- kondiging aan de Moeder Gods (Maria-Boodschap) op 25 maart. Hij werd ooit toe- geschreven aan Romanos Me- lodos, de grote hymnen- dichter uit de 6 e eeuw, maar wetenschappelijk is vastge- steld dat hij niet de auteur is. Akathist komt van het Griekse woord akathistos, wat niet- gezeten, niet-zittend bete- kent. Het houdt in dat men hem niet zittend, maar staan- de zingt. Het Griekse origineel bestaat uit 24 oikoi (soms vertaald met stanza’s), dat zijn een bepaalde soort van gezangen. Iedere oikos begint met een achtereenvolgende letter van het Griekse alfabet. Dat noe- men we een acrostichon. Er zijn 12 lange en 12 korte oikoi. In de lange oikos zijn steeds de begroetingen met «Verheug u» die de Akathistos-hymne zo- zeer zijn typische karakter geven. Hieronder volgt een voorbeeld van de twee eerste oikoi. [eerste oikos, met de vier eerste begroetingen] De Aanvoerder der Engelen werd uit de hemel gezonden om aan de Moeder Gods het “Verheug u” te verkondigen. (3x). En toen hij aanschouwde hoe Gij, o Heer, bij de klank van zijn onlichamelijke stem een lichaam aannaamt, stond hij versteld en riep aldus tot haar: Verheug u, door wie de vreugde zal stralen Verheug u door wie de vloek wordt gedoofd Verheug u, die terugroept de gevallen Adam Verheug u, die van haar tranen Eva verlost De oikos gaat door met nog acht «Verheug u»’s Refrein: Verheug u, ongehuwde Bruid. [tweede oikos] Zich bewust van haar reinheid, sprak de Alheilige vrijmoedig tot Gabriël: “Uw wonderbare woor- den zijn moeilijk te aanvaarden voor mijn ziel, want hoe spreekt gij over zwanger worden zonder zaad, terwijl gij roept: Alleluja.” Refrein: Alleluia, alleluia, alleluia (Vertaling Orthodox klooster in de Peel) De Akathist bestaat uit vier delen: de aankondiging aan Maria, de Geboorte, de nieuwe schepping door de Incarnatie van Christus en de rol van de Moeder Gods in Gods heils- plan. Oorspronkelijk hoorde de akathist bij de liturgie van de aankondiging aan de Moeder Gods, maar vanaf de 14 e eeuw is hij onderdeel geworden van de liturgie van de Veertig- dagentijd. Op vier vrijdag- avonden wordt dan een van de vier delen gezongen in de liturgie, en in de vijfde week van de Vasten wordt de hele akathist gezongen op de vrij- dagavond voor de zogeheten Zaterdag van de Akathist. De Akathist is overigens niet exclusief verbonden aan de Veertigdagentijd, hij wordt ook bij andere gelegenheden gezongen. Leo van Leijsen Byzantijnse LiturgieXXXI: Tronende Moeder Gods met Christus, Griekse Oosten, 16 e -17 e eeuw (Foto: Temple Gallery, Londen)