Jaargang 67 Nummer 1

Pokrof 2 3 D e Liturgie van de Voor- afgewijde Ga- ven wordt gevierd in de Veertigdagentijd en in de Goede Week. Het is een vie- ring waarin de gelo- vigen ter communie kunnen gaan op da- gen dat de eucharis- tie niet wordt ge- vierd. De Liturgie van de Voorafgewijde Gaven wordt gevierd op de woensda- gen en vrijdagen van de Grote Vasten en op de eerste drie da- gen van de Heilige Week. (De Veertigdagentijd en de Goede Week zijn in de Byzantijnse traditie twee onderscheiden periodes.) Ze wordt niet ge- vierd op de zaterdagen en de zondagen, want dat zijn eu- charistische dagen en ook niet op Maria Boodschap als dat in de Vasten of Goede Week valt. Op de voorafgaande eucharis- tische zaterdag of zondag wor- den de Gaven geconsacreerd voor de Liturgieën van de Voorafgewijde Gaven gedu- rende de week. Vandaar de be- naming voorafgewijd. De Liturgie van de Voorafge- wijde Gaven is een Vespers met een plechtige Communie- dienst. De dienst wordt in de Veertigdagentijd in principe twee keer in de week gevierd, op woensdag en op vrijdag, maar het kan in de praktijk ook bij één viering blijven in die week. De Liturgie van de Voorafge- wijde Gaven wordt wel toege- schreven aan paus Gregorius de Grote-de Dialogus (gest. 604). Dat heeft overigens geen historische basis. De viering van de eucharistie wordt door de Kerkvaders als een vreugdevolle gebeurtenis beschouwd. Al in de 4 e eeuw vond men een vreugdevolle viering niet zo passen in een periode van droefheid en be- rouw die de Vasten en de Goe- de Week zijn. Vandaar kwam het verbod om de eucharistie gedurende de week te vieren. Om dan toch de Communie te kunnen ontvangen, ontstond de Liturgie van de Voorafge- wijde Gaven. De Liturgie van de Voorafge- wijde Gaven is samengesteld uit drie te onderscheiden de- len: de vespers of avonddienst, de Liturgie van de Catechume- nen, en de Communie van de gelovigen. De Liturgie van de Catechume- nen (geloofsleerlingen) herin- nert ons aan de openbare in- structies die de geloofsleer- lingen ontvingen in voorberei- ding op hun doop met Pasen. Ook de gedoopte gelovigen kwamen daar naar toe. Die in- structies werden iedere dag ge- geven door de bisschop en zo zijn wellicht de Bijbellezingen in de Liturgie van de Voorafge- wijde Gaven gekomen. Uit Ge- nesis en Spreuken in de Veer- tigdagentijd, uit Exodus, Job en het Evangelie in de Goede Week; op feestdagen zijn er naast de oudtestamentische le- zingen ook de lezingen van het Epistel en het Evangelie. Het derde deel is de plechtige dienst van de Communie. Oor- spronkelijk namen de mensen, met name de monniken enmo- nialen, partikels van de Com- muniemee naar hunwoningen om daar gedurende de week aan te communiceren. Dit communiceren buiten de eu- charistieviering zelf is al be- kend vanaf de 2 e eeuw. Daar kwam op een gegeven moment een verbod op en daarvoor in de plaats kwam er een plechti- ge Communieritus in de kerk. De Liturgie van de Voorafge- wijde Gaven is een mooie li- turgie, vol van de bijzondere atmosfeer die bij de Veertigda- gentijd en de Goede Week hoort. Leo van Leijsen Foto: Russian Orthodox Cathedral of St. John the Baptist of Washington DC. Byzantijnse liturgieXXIX: