Jaargang 66 Nummer 4

Pokrof 1 1 Zwerftochten en reiszegen Reizen is vertrekken en terugkeren. Meestal gaat dit goed, genieten reizi- gers van hun reis en komen ze tevre- den, uitgerust en met meer begrip voor andere culturen thuis. Maar soms gaat het niet goed, zoals bij een onge- luk, ziekte, natuurramp of een aan- slag. Reizen is dus ook een risicovolle onderneming. O ver de onderwerpen omzwervingen, trektochten en reiszegen hield prof. dr. Bert Groen op 6 november 2018 zijn afscheidsrede als hoogleraar liturgieweten- schap en sacramentele theologie aan de katho- lieke universiteit in Graz (Oostenrijk). In zijn boeiende rede bespreekt hij hoe de katholieke traditie en de orthodoxe tradities deze thema’s vorm gegeven hebben. Zijn bronnen zijn katho- lieke en Byzantijnse liturgiegeschriften, gebe- den, zegeningsvieringen en praktijkervaringen. Hieronder volgen we enkele trekken van zijn verhaal met een basale aandacht voor wat hij schrijft over oosterse ritussen. Brede context Groen plaatst zijn rede meteen in een breed liturgisch, oecumenisch en intercultureel per- spectief. Trek- en pelgrimstochten zijn wereld- wijde verschijnselen en ook mensen zonder religie gaan op bedevaart of wandelen naar Santiago de Compostella. En lang niet alle reizi- gers zijn vakantiegangers. Groen situeert zijn betoog bovendien bewust binnen onze huidige maatschappelijke context met zijn discussies over migratie en vluchtelingen, voor hem zijn liturgie en realiteit geen gescheiden werelden. Hij noemt de tochten van vluchtelingen over de Middellandse Zee nog steeds dramatisch. Tegenwoordig zitten er bij de recente ontheem- de nieuwkomers naar Europa meer christenen dan moslims. Zeker vroeger waren verre reizen over land en water voor alle reizigers moei- zaam en gevaarlijk. In elk geval was het voor talloze reizigers evenals voor de thuisblijvers een levensbehoefte om te bidden om bescher- ming, aldus Groen. Hij verwijst naar “de spe- ciale voorbeden voor reizigers, de votiefmissen en zegengebeden voor de reis en de ‘uitvaart’. Ook kwam het voor dat men de reizigers de communie voor onderweg, een viaticum , mee- gaf. In het Westen golden in het bijzonder de heilige Drie Koningen en de aartsengel Rafaël als reispatronen”. Oosterse ritussen Over de Byzantijnse, Griekse, Slavische, Roe- meense en Arabische tradities bericht Groen: “Hier wordt in iedere eucharistie en in het getij- dengebed voor alle reizigers gebeden. In de vre- deslitanie, d.w.z. in de voorbeden meteen aan Omslag van de afscheidsrede van prof. Bert Groen (ontwerp: Irene Unger).