Jaargang 66 Nummer 2

“Iedere ‘vreemdeling’ is mijn landgenoot” schrijft de filosoof Nikolaj Berdjajev (1874-1948) in zijn autobiografie. Want hoewel Russisch patriot kan hij de mensen niet indelen volgens nationaliteit. Een van de filosofen van Poetin, lees je regelmatig, op diens nachtkastje in het gezelschap van Vladimir Solovjov en Ivan Iljin. Maar hoe realistisch is dat? E en invloedrijk politiek en religieus denker ten tijde van de tsaar en de Sovjet- Unie, lees je dan, met sympathie voor het eurazianisme. Met, als behoeder van de menselijke ziel, een aristocratische afkeer van democratie, en met afstand tot hetmaterialistische, individualis- tische Westen. Wat Poetin hier- mee doet laten we even terzijde. Laten we er rekening mee houden dat Berdajev graag, gemakkelijk en veel schreef. Zijn in het Engels vertaalde werk telt zestien delen. Hij schreef weinig systematisch en nam meer dan eens afstand van eerder werk. Poetin zal er wel van alles in kunnen vinden. Voor dit korte artikel baseer ik me vooral op zijn “autobiografisch esssay” Dream and Reality en het populaire Russkaja Ideja (de Russische Idee), beide ongeveer op het eind van zijn leven tot voltooiing gekomen. Het laatste boek werd door Poetin op de nieuwjaarsreceptie van 2014 uitgedeeld. Milieu Die afkeer van democratie, dat kan kloppen. Berdjajev kwam zelf uit een militair aristo- cratisch milieu, en naar familiegebruik werd hij naar een officiersopleiding gestuurd. Maar hij voelde weinig voor de strijdersmentaliteit, en wist u dat ze daar ook danslessen kregen? – daar had hij ook een hekel aan. Zijn moeder was Frans georiënteerd, en hij is niet op- gegroeid in de Russische Orthodoxie. Hij ver- liet de officiersopleiding en na enige jaren studie in Kiev werd hij marxist en sloot zich aan bij de Socialistisch Democratische Partij. Illegale activiteiten hadden verwijdering van de universiteit tot gevolg en enige jaren ballingschap in Vologda. Hierna leidde hij het tijdschrift Vragen van het leven in Sint-Pe- tersburg, was een poos in Parijs en daarna in Moskou, als journalist en filosoof. Een opkomend conflict met de Russisch-ortho- doxe Kerk werd onderbroken door de revolutie. Hij was een van de intellectuelen die krachtens Poetins filosoof ? 3 Pokrof Berdjajev als jongeman.