Jaargang 65 Nummer 4

Pokrof 6 De Russische componist Mili Balakirev maakte in zijn leven een omslag van atheïst tot devoot chris- ten. Is zijn levensbe- schouwelijke ontwikke- ling af te lezen in zijn muzikale oeuvre? M ili Aleksejevitsj Bala- kirev (1837-1910) was in het negentien- de-eeuwse Rusland een van de meest invloedrijke componis- ten van zijn tijd. Onder andere het symfonische werk Symfonie No. 2 in d klein (1900-1908) geeft blijk van hoe vindingrijk, veel- zijdig en muziektheoretisch on- derlegd Balakirev’s composities zijn. Naast zijn carrière als componist was Balakirev ook een begenadigd pianovirtuoos. De welbe- kende fantasie voor solo piano, Islamej (1869), die poogt de weelderige natuur van de Kauka- sus en de schoonheid van zijn bewoners te ver- beelden, laten de technische beheersing zien die een pianist nodig heeft om een dergelijk muziekstuk te componeren. Behalve dat hij een indrukwekkend oeuvre naliet als componist was Balakirev geïntrigeerd door het christelijke geloof. Aan het begin van zijn muzikale carrière stelde Balakirev een liberaal denker en atheïst te zijn. Gaandeweg zijn leven zou dit veranderen. Op latere leeftijd raakte Balakirev ervan overtuigd dat een hoge- re macht verantwoordelijk was voor alles wat er op aarde gebeurde. Balakirev bekeerde zich en besloot een trouwe volgeling van de Rus- sisch-orthodoxe Kerk te worden. Hoe is Balaki- rev tot dit besluit en inzicht gekomen? Wat ver- telt het historisch bronmateriaal, zoals brieven en dagboeken, over Balakirev’s omslag van atheïst tot devoot christen? Misschien nog wel het meest interessante vraagstuk: welke ont- wikkeling is er te traceren in Balakirev’s com- posities als gevolg van deze omslag? Opleiding van een muzikaal talent Alvorens we ingaan op deze vragen, zal vluch- tig Balakirev’s jeugd en opleiding besproken moeten worden. Balakirev genoot zijn eerste muzikale educatie aan het Alexandrovski Insti- tuut, waar hij werd opgeleid door Alexander Oelibitsjev (1794-1858) in compositie en door Karl Eisrach in piano. Balakirev schreef in deze periode enkele kleine composities voor kamer- muziek, die later ter inspiratie dienden voor grotere symfonische werken. In 1853 verliet Balakirev het instituut en ging wiskunde studeren aan de Universiteit van Kazan. Na het voltooien van zijn opleiding wis- kunde in 1855 nam Oelibitsjev Balakirev mee naar St. Petersburg. Aldaar werd Balakirev bij de componist Michail Glinka (1804-1857) geïn- troduceerd, die niet gelijk onder de indruk was van zijn composities. Desalniettemin zag Glinka het talent van Balakirev en moedigde Mili Balakirev. Mili Balakirev