Jaargang 65 Nummer 2

Pokrof 1 1 De roep van Vrouwe Wijsheid De icoon hiernaast in zwart-wit en in kleur op de voorkant van dit nummer bevindt zich tussen meerde- re iconen in de ‘Wijsheidskapel van het Orthodox Cultureel en Educatief Centrum Sofia’. Dit centrum is verbonden aan het orthodoxe bisdom Helsinki en gelegen op ongeveer 20 km van de Finse hoofdstad. Schilder en datum van deze icoon waren niet te achterhalen bij het fotograferen van deze bijzondere verbeelding. In de Finse tekst - in tegenstelling tot Nederland en andere landen waar vaak in Kerkslavisch of Grieks op een icoon wordt geschreven - lezen we “de martelaren/getuigen Geloof, Hoop en Liefde en hun moeder Sofia” (in het Fins: Marttyyrit Pistis, Elpis Agape ja heidän äitinsä Sofia). Tekst en beeld van deze icoon tonen een intrigerende mengeling van theologische motieven uit de Bijbel én de tweede eeuw na Christus. Op elkaar gestapelde theologie en contexten Wat zien we? De grote gestalte van Sofia/Wijsheid rijst op met aan haar voeten drie kleinere vrouwelij- ke figuren. De drie representeren volgens de tekst de dochters Geloof, Hoop en Liefde. Tegen een goud- gele achtergrond spreidt Sofia haar blauw-paarse mantel uit omheen haar drie dochters. De drie zussen, elk met een kruis in hun rechterhand, dragen een blauwe, groene en rode mantel of kleed. Ook in de westerse katholieke traditie van onze Lage Landen worden deze kleuren gerelateerd aan geloof, hoop en liefde. Wijsheidsiconen kennen een lange traditie binnen de Oosterse Orthodoxie, met name in Rusland. Ze verschijnen in verschillende gestaltes en combinaties. De Finse iconografie toont zowel deze oosterse als westerse invloeden. Deze icoon lijkt een resultaat van stapelingen van theologische lagen uit de laatste eeuwen vóór onze jaartelling en de eerste eeuwen erna. In de orthodoxe kapel nabij Helsinki wordt ze aangeduid als een icoon van de ‘Goddelijke Sofia’. Er bestaat een verhaaltraditie, een theologische constructie, die ons vertelt over een heilige weduwe Sofia die in de 2 e eeuw n.C. leefde in Milaan en met haar dochters naar Rome trok, waar ze werden vermoord. Gaat het in deze legende en daaraan gekoppeld deze icoon mogelijk over het getuigenis van geloof, hoop en liefde, die vermoord en vermangeld werden door het Romeinse Imperium? Paulus spreekt vele malen over geloof, hoop en liefde, en de veelkleurigheid en meerdere facetten van de Wijsheid, die hij ook omschrijft als Genade (bv. Efez. 3:10). Met de ’legende’ over de tweede-eeuwse weduwe Sofia komen verschillende theologisch-politieke motieven indringend en gelaagd op ons af en ze vragen om een meditatie binnen de huidige dialoog én problematiek tussen het Westen en het Oosten. Even verder doordenken en ontrafelen… Bijbelse Goddelijke Wijsheid in de aandacht De laatste twintig jaar zijn er van de hand van theologes/-n in de beide Amerika’s, Azië en Europa ver- schillende studies, boeken en artikelen verschenen over de Bijbels-theologische betekenis van de Goddelijke Sofia. Opmerkelijk daarbij is de plaatsing van de figuur binnen de politiek-religieuze context van verleden en heden. 1 Vele tijdschriften en studiegroepen - Bijbelse en anderzins - dragen de naam Sofia met een uitdrukkelijke verwijzing naar de Goddelijke Wijsheid. Bijbelwetenschappers plaatsen drie kenmerkende gegevens van de Goddelijke Sofia uitdrukkelijk in het brandpunt van de boeken Spreuken en Wijsheid: de betekenis van Goddelijke Sofia in relatie tot de Schepping; haar aanwezigheid bij lijden en verwarring; en haar genadevol welkom aan een tafel van overvloed. 1 Ik heb gebruik gemaakt van de auteurs Mayra Rivera, Silvia Schroer, Elisabeth Schüssler Fiorenza e.a.