Jaargang 64 Nummer 4

Na het Grote Schisma van 1054 gingen in het Westen de kennis van en de con- tacten met de Oosterse kerken goed- deels verloren. Men verketterde elkaar. Luther en zijn volgelingen dachten er anders over. Het is passend daar in dit Lutherjaar aandacht aan te besteden. L utherse en Orthodoxe gelovigen kwamen op drie niveaus met elkaar in contact: op diplomatiek en zakelijk niveau, op inhou- delijk academisch niveau én in regio’s waar men samenwoonde: in Lijfland (nu een deel van de Baltische Staten) en de Moldau-regio (Moldavië en Noord-Roemenië). Diplomatieke en zakelijke contacten De Russische stadstaten en het opkomende Moskovitische Rijk waren in de 16 e eeuw in West-Europa vrij onbekend. Er druppelt infor- matie binnen via handelscontacten van de Hanze en via Russische gezanten, westerse rei- zigers, diplomaten en kooplieden. Maar het beeld bleef vaag. De heerschappij van de Os- manen beperkte de mogelijkheden voor de Grieks-orthodoxe Kerk om initiatieven te ne- men. Via Venetië druppelden in de 16 e eeuw vage berichten binnen in Constantinopel dat er in het Westen iets aan de hand was. Men zond waarnemers om informatie in te winnen, om te waarschuwen tegen het Turkse gevaar en om steun te zoeken voor de eigen zaak. Luthers visie op de Orthodoxe Kerk Hoewel Luther weinig wist van de Orthodoxe Kerk en waarschijnlijk nooit een orthodoxe gelovige heeft ontmoet, speelt die kerk wel een rol in zijn argumentatie tegen de Rooms-katho- lieke Kerk. Hij wist dat de Orthodoxe Kerk het primaatschap van de paus afwees. Hij had een grondige kennis van de concilies en van de kerk- vaders vanuit zijn contacten met de christelijke humanisten van zijn tijd. Hij zag de Orthodoxe Kerk daarom niet als ketters of schismatiek, maar positief: als bondgenoot in zijn strijd tegen het pausschap. Hij wilde terug naar de Heilige Schrift en naar het oorspronkelijke christen- dom. Hij vermoedde dat je die authentieke tra- ditie in de Orthodoxe Kerk kon terugvinden. Een duidelijk beeld van die kerk had hij verder nog niet. Later nuanceerde Luther zijn visie op de Ortho- doxe Kerk. Hij ontdekte meer overeenkomsten: 3 Pokrof Luther, zijn medestanders en de Orthodoxe Kerk Een moeizame toenadering in de 16 e eeuw Martin Luther (links) en Philipp Melanchthon in 1543. Twee olieverf-schilderijen door Lucas Cranach de Oude (16 e eeuw), de ‘schilder van de Reformatie’ (Foto: Wikimedia commons).

RkJQdWJsaXNoZXIy MzgxMzI=