Jaargang 64 Nummer 3

Pokrof 6 De Sofia, de Wijsheid, meestal in vrouwelijke gedaante, was belangrijk in de Russische theologie. Het was ook een geliefd thema in de Russische lite- ratuur: bij Vladimir Solovjov (1853- 1900) 1 en bij Aleksandr Blok (1880- 1921). I n een ‘semi-autobiografisch verhaal’, « Aan de vooravond van een nevelige jeugd », vertelt Solovjov in de ik-vorm over een negentien- jarige student, die een reis maakt in de trein – een ideale plek voor gemijmer en onverwachte ontmoetingen. Hij denkt aan Olga, zijn ver- loofde, die hij in Charkov wil verrassen met zijn komst, en aan een gesprek met Liza, een jaar geleden, waarin de jonge student-filosoof uit- weidde over zijn pessimisme; hij legde haar uit dat we van de wereld alleen voorstellingen hebben, dat we de wereld zelf niet kunnen ken- nen, ja, dat de wereld mogelijk niet eens be- staat. Inderdaad: Schopenhauer en Hartmann 2 , indertijd in de mode. De jonge vrouw Maar dan zit daar een jonge vrouw, niet echt mooi, maar haar ogen! Andere passagiers verlaten de trein, en zij tweeën blijven over. In de nacht komt het tot wederzijdse handtas- telijkheden, en in de morgen is er de gêne. De vrouw reist eerste klas verder. De ommekeer komt als de student in het vervolg van de reis bijna verongelukt tussen twee treinstellen. Hij valt flauw, en als hij bijkomt staat ZIJ over hem gebogen: “Dat waren haar ogen, maar wat was het overige veranderd! Wat een licht straalde in haar gezicht. Wat was zij groot en majesteitelijk. Iets wonderlijks gebeurde in me. Het was of mijn bestaan – al mijn ge- dachten, gevoelens en verlangens – opging in een enkel, eindeloos, zoet, helder en passieloos gevoel.” De student voelt eindeloze liefde, en voor het eerst de volheid en de betekenis van het leven. Ontmoetingen ‘De vierde ontmoeting’ wordt dit verhaal wel genoemd, met verwijzing naar ‘Drie ontmoe- tingen’, drie gedichten waarin ook de schone vrouw, de Wijsheid, aan Solovjov verschijnt: een keer in zijn jeugd: een meisje in de kerk; Vladimir Solovjov, foto van voor 1890 (Foto: Wikimedia Commons). Twee Schone Dames De Sofia in de literatuur 1 Zie over Solovjov ook Pokrof 2006-1, pp 13-15 en 2007-1, pp 7-9. Alle Pokrofs tussen 2002-2016 zijn tevens integraal te lezen op www.oecumene.nl 2 Twee Duitse wijsgeren van de 19 e eeuw. Arthur Schopenhauer (1788-1860), de filosoof van het pessimisme, nam aan dat achter de zintuiglijke wereld de voor ons onkenbare algemene Wil werkzaam is; in die lijn filosofeerde K.R. Eduard von Hartmann (1842-1906) over het metafysische Onbewuste.