Jaargang 64 Nummer 2

Pokrof 9 ‘Uw naam gaat lichtend over onze aarde’ De dag dat ik dit artikel begin te schrij- ven is het maandag in de Tweede Vastenweek in de Byzantijnse liturgi- sche traditie. Dit jaar vieren orthodoxen en katholieken tezelfdertijd Pasen. In de oosters-orthodoxe en grieks-katholieke liturgie was het de dag ervoor Zondag van de Overwinning van de Orthodoxie. Op Facebook figureren al in de loop van de maandag foto’s van dit feest: kinder- tjes met iconen in hun hand in een Nederlandse orthodoxe parochie tijdens de op deze dag traditionele processie, en bisschoppelijke prelaten met al even- zeer de gewijde beeltenissen in hun hand in een zelfde soort processie tij- dens een plechtige liturgie in de Griekse kathedraal te Brussel. Wat maakt dat iconen en orthodoxie – rechtgelovigheid én juiste lofprijzing - zo nauw met elkaar verbonden zijn, dat er een aparte zondag voor in het liturgi- sche jaar is ingeruimd, en nog wel aan het hoofd van de Grote Vasten voor Pasen? D eze Zondag van de Overwinning van de Orthodoxie vierde ik in mijn Johannes van Damascusgemeenschap, katholiek van de Byzantijnse ritus te ’s-Hertogenbosch; compleet met icoonwijding voorafgaand aan de Goddelijke Liturgie en een iconenprocessie erna. Ja, ook katholieken vieren dit feest in de Byzan- tijnse traditie. Het feest grijpt terug op de dubbe- le overwinning der iconen in 787 en 843. Deze overwinning vond ruimtwee eeuwen vóór het zo- geheten ‘Oosters schisma’ van1054plaats. De sy- node waarop de iconen werden gerehabiliteerd na de eerste golf van iconoclasme, is het Tweede Concilie van Nicea in 787, het Zevende Oecu- menische Concilie. Dat is het laatste concilie dat zowel door oosters-orthodoxen als door katholie- ken wordt aanvaard. Geschiedenis van heil Op deze zondag hoorde ik weer dat mooie gebed dat hierbij is geplaatst (zie kader op pagina 10) en waaruit ook het motto van de Zondag voor de Oosterse Kerken 2017 genomen is. Ik focus op een andere zinsnede uit dit gebed: ‘Zo kreeg uw Verbond met Israël gestalte, zo hebt Gij met ons geschiedenis gemaakt’. Geschiedenis van heil, heilsgeschiedenis. Iconen ‘verbeelden’ niet alleen de aanwezigheid van God, Christus, Maria en de heiligen in por- tretten, ze beelden ook heilsgeschiedenis uit. Van de iconen die de heilsgeschiedenis verbeel- den, met name de zogeheten feesticonen, geldt al evenzeer het motto van deze Zondag voor de Oosterse Kerken: «In mensengezichten kijkt Gij ons aan…» Meteen volgend op die woorden gaat het icoonwijdingsgebed verder: “… uw Naam gaat lichtend over onze aarde. En wij, wij mogen ‘ Heden hangt aan een kruis, die de aarde vast boven de wateren hing’ (Liturgie van H. Vrijdag/Goede Vrijdag). Icoon van de kruisiging, Balkan 1831. Bovenaan staat in het Grieks: ‘Kruisiging van Christus’; boven Maria staat ‘Moeder van God’ (Mêtêr Theou in afgekorte vorm), boven de evangelist Sint-Jan ‘H. Johannes de Theoloog’.