Jaargang 64 Nummer 2

Pokrof 1 3 De ene kerk De Russsische schrijver Aleksej Chomjakov (1804- 1860) wordt gerekend tot een van de eerste slavofielen; ze idealiseerden het oude Rusland en stelden het orthodoxe geloof tegenover de vernieuwingen vanuit het Westen. Dit aldus de meeste uiteenzettingen, en als het over Chomjakov gaat blijft het hier meestal bij. Maar is er nog iets meer over hem te zeggen? H ij was schrijver, dichter, theoloog. Een belangrijk theoloog, volgens velen. En dan: een leek. We zienmeer dan eens in Rusland dat het godgeleerde denken uitgaat van leken. Zernov, in zijn inleiding tot een vanChomjakovs geschriften, stelt dat in de officiële instellingen, ook in kloosters en pa- rochies, de theologie werd bedreven binnen een westers raam, met geïm- porteerde filosofische begrippen, waardoor een eigen Russisch-or- thodox geluid zich niet kon ontwik- kelen. In de eerste helft van de 19 e eeuw werd in het intellectuele wereldje van Moskou hevig gediscussieerd over de weg die Ruslandmoest gaan. Zoals gezegd: de slavofielen riepen op tot terugkeer tot het Russisch-ortho- doxe geloof, en verwachtten veel van het op- nieuw opbloeien van de dorpsgemeenschap: de mir . Dit vanuit het idee dat het volk recht van spreken had. Autocratie werd aanvaard, maar niet in de vorm van het keizerlijk absolutisme. Verder was men vóór het afschaffen van de slavernij. De persoon In die discussies speelde Chomjakov een levendige rol. Zijn officiële status was gepen- sioneerd kapitein van de cavalerie, sinds zijn veertigste. Hij was gelukkig getrouwd en had kinderen. Hij kwam uit een geslacht dat terugging tot de 16 e eeuw. Zijn vader had een uitgebreide Franse bibliotheek; Frans was ook zijn gouverneur, een latinist. Het verhaal gaat dat de jeugdige Chomjakov fouten tegen het Latijn aantrof in een pauselijke encycliek. Hij studeerde wiskunde, en onderbrak zijn studie in 1821 om in Griekenland te gaan vechten – Rusland speelde een rol in de Griekse onafhankelijkheidsstrijd tegen het Ottomaanse Rijk –, maar werd weer teruggehaald. Daarna Zelfportret van een jeugdige Chomjakov. (Foto: Wikimedia Commons)